Jaskra – jak ją rozpoznać?

Jaskra, nazywana cichym złodziejem wzroku, to choroba rozwijająca się latami i często niedająca żadnych objawów. Nieleczona prowadzi do całkowitej ślepoty, nieodwracalnie uszkadzając nerw wzrokowy – szacuje się, że ok. 70 milionów niewidomych na świecie straciło wzrok w następstwie jaskry. Jak ją rozpoznać, leczyć i jak z nią żyć? 

Przyczyny jaskry

Przez wiele lat specjaliści za bezpośrednią przyczynę jaskry uważali podwyższone ciśnienie tzw. cieczy wodnistej znajdującej się w gałce ocznej. Gdy odpływ tej cieczy zostaje zamknięty, a wysokie ciśnienie utrzymuje się zbyt długo, dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Niestety okazuje się, że przyczyny jaskry są bardziej złożone. Czynnikami ryzyka są:

• Choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, zaburzenie krążenia obwodowego)
• Miażdżyca, cukrzyca
• Krótkowzroczność (wada powyżej 4 dioptrii)
• Częste migreny
• Przypadki jaskry w rodzinie (szczególnie u rodziców lub rodzeństwa)

Objawy jaskry pierwotnej (podostrej) i ostrej

Jaskra ma wiele odmian, ale za najgroźniejszą uważa się jaskrę pierwotną. Ciśnienie śródgałkowe jest niskie, a choroba przebiega całkowicie bezobjawowo. Gdy orientujemy się, że mamy problemy ze wzrokiem, jaskra jest już w zaawansowanym stadium, a na leczenie niestety jest za późno. Objawy są na tyle delikatne, że wykrycie jaskry pierwotnej bardzo często zależy od przypadku – ma to miejsce np. w czasie dobierania okularów. Początkowe objawy jaskry pierwotnej to przede wszystkim stopniowo pojawiające się zaburzenia wzroku – głównie obniżenie ostrości widzenia oraz tęczowe kręgi, które widzimy wokół źródeł światła. Naszą czujność powinien również budzić światłowstręt i częste łzawienie oczu. Diagnozy nie ułatwia przy tym fakt, że objawy mogą pojawiać się i zanikać. O wiele łatwiej rozpoznać ostry atak jaskry. Silny ból oczu i głowy, nudności i wymioty czy nadmierne pocenie się i spowolnienie akcji serca (bradykardia) to jednoznaczny sygnał do szybkiej interwencji lekarskiej. Dodatkowo ciśnienie śródgałkowe wynosi ok. 50-60 mmHg (prawidłowe to 16 mmHg,  górna granica normy wynosi zaś 20-22 mmHg), a oko przybiera charakterystyczny wygląd – rogówka jest obrzęknięta, a źrenica ulega znieruchomieniu i rozszerzeniu.

Leczenie jaskry

Leczenie jaskry zależy od stopnia jej zaawansowania. Po rozpoznaniu jaskry pierwotnej (przede wszystkim poprzez pomiar ciśnienia śródgałkowego, gonioskopię i badanie pola widzenia) stosuje się środki farmakologiczne, mające na celu obniżenie ciśnienia śródgałkowego. Ubytki w polu widzenia są co prawda nieodwracalne, ale można zahamować rozwój choroby. W przypadku ostrego ataku jaskry niezbędna jest jak najszybsza interwencja lekarza – w przeciwnym razie może dojść do trwałej utraty wzroku. Kluczowe jest odblokowanie kąta przesączenia oraz obniżenie ciśnienia w gałce ocznej. W tym celu niezbędne jest podanie środków farmakologicznych lub przeprowadzenie operacji. Chorym na jaskrę zaleca się m.in. stosowanie kropli do oczu z beta-blokerami, unikanie sytuacji stresowych oraz rezygnację z noszenia soczewek kontaktowych. Aby wykluczyć ryzyko choroby lub rozpoznać ją we wczesnym stadium musimy z kolei pamiętać o regularnej kontroli okulistycznej – raz na dwa lata po 30. roku życia oraz co rok po 40. roku życia. Nie zapominajmy również o tym, aby dbać o oczy na co dzień.

Jak żyć z jaskrą?

Jaskra jest chorobą nieuleczalną, ale wcześnie wykryta daje szansę na jej zahamowanie. W wielu przypadkach skuteczne okazuje się leczenie farmakologiczne, bez konieczności przeprowadzania operacji. Musimy jednak pamiętać o tym, że leki przeciwjaskrowe z czasem tracą swoją skuteczność, dlatego niezbędne są regularne kontrole u okulisty (co 3-6 miesięcy), który może modyfikować terapię. Wiele osób obawia się codziennego funkcjonowania i wykonywania prostych czynności, takich jak noszenie zakupów, oglądanie telewizji czy praca przy komputerze. Jednak dobrze leczona choroba nie powinna być przeciwwskazaniem do prowadzenia normalnego trybu życia. Należy jedynie uważać na długotrwałe męczenie wzroku pracą przy komputerze – dotyczy to szczególnie krótkowidzów. Wbrew powszechnym przekonaniom jaskra nie wyklucza z naszego życia wszelkiej aktywności fizycznej. Wręcz przeciwnie - umiarkowany wysiłek czy rekreacyjne uprawianie sportu (jazda na rowerze, spacery, jogging) korzystnie wpływają na redukcję ciśnienia śródgałkowego zarówno u osób zdrowych, jak i tych z jaskrą, które stosują odpowiednie leki. Należy jednak ograniczyć wyczynowe uprawianie sportu, ponieważ powoduje wzrost ciśnienia w gałce ocznej oraz podnosi ryzyko ostrego ataku jaskry (ze względu na możliwe wstrząsy i urazy).