Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec) to przewlekły stan zapalny, który powoduje stopniowe niszczenie chrząstek, więzadeł, ścięgien i kości. Objawia się sztywnieniem stawów, brakiem ich elastyczności oraz przenikliwym bólem. Chorobie sprzyja palenie papierosów oraz długotrwały stres. RZS, w przeciwieństwie do np. osteoporozy, nie ma związku z wiekiem. Wśród przyczyn schorzenia wymienia się podłoże genetyczne oraz wady układu immunologicznego. 

Przebieg i leczenie

W większości przypadków w pierwszej fazie RZS rozwija się bezobjawowo. Dopiero po kilku tygodniach (niekiedy miesiącach) następują dokuczliwe symptomy, które wymagają konsultacji z lekarzem. Nagły rozwój choroby należy do rzadkości. Objawy można wówczas pomylić z grypą. Są to bóle mięśniowe, stan podgorączkowy, ogólne osłabienie, brak apetytu, spadek masy ciała. Sztywność stawów, obrzęk i silny ból pojawiają się w następnej kolejności. Nieleczenie RZS prowadzi do zaawansowanych zmian, np. powstawania guzków reumatoidalnych. Choroba może też zaatakować inne narządy. Reumatoidalnego zapalenia stawów niestety nie da się wyleczyć. Kuracja jest jednak konieczna, by zahamować postęp choroby i złagodzić dolegliwości bólowe tak, by umożliwić pacjentowi komfortowe funkcjonowanie w życiu codziennym i zawodowym. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większe szanse na zachowanie sprawności. W celu diagnozy wykonuje się badania laboratoryjne (morfologię, RF, OB, CRP, Anty-CCP) oraz RTG, czasem również badanie moczu lub płynu stawowego. Leczenie RZS polega na farmakoterapii i rehabilitacji. Podaje się dwa rodzaje leków: a)      przeciwzapalne i przeciwbólowe:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - na bazie substancji takich jak ketoprofen, ibuprofen, diklofenak, naproksen. Mają działanie objawowe, mające zredukować ból, obrzęk i stan zapalny, np. Aglan, Anapran, Arthrotec, Aspicam, Bi-profenid
• glikokortykosteriody – syntetyczne odpowiedniki hormonów produkowanych przez nadnercza (m.in. kortyzol, kortyzon, prednizon, deksametazon). Mają silniejsze niż NLPZ działania przeciwzapalne. Najczęściej przepisywane preparaty to Encorton, Metypred i Medrol

b)     modyfikujące przebieg choroby:

• niebiologiczne (np. Chlorochina, Leflunomid, Sulfasalazyna, Metotreksat, sole złota) – hamują progres zmian stawowych, nie zapobiegają jednak destrukcji stawów, nie łagodzą też bólu, dlatego łączone są z NLPZ. Ich działanie jest powolne
• biologiczne (np. Abatacept, Adalimumab, Etanercept, Infliksimab, Rituximab) – wytwarzane dzięki osiągnięciom inżynierii genetycznej. To najnowocześniejsza metoda leczenia RZS, nie tylko łagodzi objawy i zmniejsza ból, ale też zapobiega uszkodzeniu stawów

Dodatkowo stosuje się paracetamol, jeśli ból utrzymuje się mimo wdrożenia podstawowego leczenia.

Rehabilitacja i aktywność fizyczna

Gdy leczenie farmakologiczne uwolni pacjenta od dojmującego bólu, należy dołączyć do terapii rehabilitację. Ulgę przyniosą masaże wodne i tradycyjne – zmniejszą napięcie i sztywność mięśni, poprawią też krążenie. Kinezyterapia, czyli terapia ruchowa usprawni staw, ochroni go przed degeneracją, zapobiegnie przykurczom, zanikowi mięśni czy zwiotczeniu więzadeł. Termoterapia zmniejszy ból, stan zapalny i sztywność stawów, rozluźni też mięśnie. Skuteczna jest też laseroterapia, magnetoterapia, elektroterapia czy balneoterapia. Podczas ruchu odżywiana jest chrząstka stawowa i wytwarza się płyn, który zmniejsza tarcie pomiędzy elementami stawu. Dlatego warto wprowadzić aktywność fizyczną do codziennych zajęć. Szczególnie wskazane są ćwiczenia wzmacniające mięśnie, zwiększające zakres ruchu oraz poprawiające ogólną wydolność (np. pływanie, jazda na rowerze, chodzenie). Dzięki dostępnym (nawet bez recepty) lekom przeciwbólowym i przeciwzapalnym możliwa jest aktywność fizyczna – jej intensywność powinna być jednak dostosowana do możliwości chorego. Należy także pamiętać, by w trakcie zaostrzenia objawów choroby, wstrzymać się od ćwiczeń.

Dieta na reumatyzm

Dolegliwości reumatyczne złagodzi też odpowiednio skomponowana dieta. Ta niewłaściwa może wręcz zaostrzyć bolesne objawy. Warto więc samodzielnie sobie pomóc, włączając w codzienne menu przede wszystkim:

• Ryby (ok. 200 g dziennie) – najlepiej makrela, tuńczyk, łosoś, śledź, sardynki. Ryby są bogate w kwasy omega-3, które wspomagają ruchomość stawów
• Siemię, olej lniany, oliwę z oliwek, orzechy włoskie – produkty zawierające kwasy omega-3 oraz witaminę E
• Warzywa, owoce, kiełki - ze względu na zawartość witaminy C, która bierze udział w produkcji kolagenu (odpowiadając za sprawność ścięgien i stawów) oraz bioflawonoidów, które neutralizują, odpowiedzialne za powstawanie stanów zapalnych, wolne rodniki. Kolorowe warzywa mają też cenne karotenoidy. Najlepiej jeść je surowe lub lekko ugotowane. Z warzyw szczególnie cenne są: marchew, brokuły, buraki, kapusta, sałata, ogórki, seler, pietruszka, warzywa strączkowe. Z owoców - żurawina, borówki, jagody, czarna porzeczka, ciemne winogrona, czerwone jabłka. Warto jeść też cebulę i czosnek – zawierają cenne związki siarkowe, które pomagają zwalczyć stan zapalny.
• Przyprawy – mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe. Szczególnie imbir, kurkuma, goździki i anyż. Dobrym pomysłem jest picie imbirowej herbatki
• Kolagen – neutralizuje enzymy powodujące stan zapalny, ułatwia też odnowę kości i stawów. Aby dostarczyć go organizmowi, jedzmy ryby w galarecie i owocowe galaretki
• Moczopędne zioła, które oczyszczą organizm z toksyn, np. liście pokrzywy, łopianu, czarnej porzeczki

Należy wystrzegać się:

• produktów zawierających konserwanty, gdyż one zaostrzają objawy reumatyzmu
• tłustego nabiału – ze względu na zawartość kwasu arachidonowego, który sprzyja produkcji hormonów prozapalnych
• margaryny, oleju słonecznikowego i kukurydzianego – zawarte w nich kwasy tłuszczowe ograniczają wchłanianie dobrego tłuszczu z ryb
• potraw smażonych
• kawy
• cukru
• alkoholu
• soli – warto zamienić ją na estragon

Ból i sztywność stawów może nasilać się także pod wpływem ryżu, kukurydzy, pszenicy, owsa, ziemniaków, papryki, pomidorów i bakłażanu. Oprócz kontroli lekarskiej w reumatoidalnym zapaleniu stawów bardzo ważna jest profilaktyka i zdrowy tryb życia. Swoje samopoczucie możemy znacznie poprawić, komponując właściwą dietę, nie dopuszczając do nadwagi, unikając papierosów i stresu oraz zażywając ruchu – najlepiej na świeżym powietrzu.