Homocysteina jest aminokwasem, który powstaje w procesie trawienia białek. Dzięki niej możliwy jest prawidłowy rozwój komórek oraz regeneracja uszkodzonych tkanek. Okazuje się jednak, że jej nadmiar wpływa niekorzystnie na nasz organizm – zwiększa ryzyko powstania niedoczynności tarczycy oraz chorób sercowo-naczyniowych, takich, jak np. miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, zawał serca czy udar mózgu.
Czym jest homocysteina?
Homocysteina należy do grupy aminokwasów siarkowych. Powstaje w wyniku przemian fizjologicznych metioniny (egzogennego aminokwasu siarkowego), zachodzących wewnątrz wszystkich komórek, a następnie transportowana jest do osocza krwi. W zdrowym organizmie stężenie homocysteiny regulowane jest przez wątrobę, z udziałem witamin z grupy B: B6, B9 (kwasu foliowego) oraz B12. Jej nadmiar usuwany jest przez nerki. Na ogół stężenie tego aminokwasu znajduje się na stałym poziomie, zależnym od płci, wieku, aktywności fizycznej, stosowanej diety oraz kondycji wątroby i nerek.
Jakie są wskazania do badania poziomu homocysteiny?
Nadmiar homocysteiny w krwiobiegu zaburza krzepliwość krwi i uszkadza naczynia krwionośne, które tracą swoją elastyczność i drożność, dlatego pomiar jej stężenia przeprowadza się przede wszystkim w grupie ryzyka. Należą do niej osoby:
- u których stwierdzono niedobór kwasu foliowego oraz witamin B12 i B6,
- z niewydolnością nerek,
- cierpiące na choroby sercowo-naczyniowe,
- po przebytym zawale lub udarze,
- z historią chorób układu krążenia w rodzinie,
- z podejrzeniem homocysteinurii (genetyczna choroba zaburzeń przemiany homocysteiny),
- z niedoczynnością tarczycy oraz
- ze schorzeniami wątroby.
Do badania poziomu homocysteiny kierowane są również osoby w podeszłym wieku i niedożywione. Dla własnego bezpieczeństwa warto wykonać raz w roku bez skierowania badanie poziomu homocysteiny. Cena nie jest wysoka, a można w porę zapobiec rozwojowi miażdżycy.
Homocysteina a cholesterol
Podwyższenie stężenia homocysteiny we krwi uszkadza naczynia krwionośne, przez co ułatwia osadzanie się w ich nabłonku blaszek cholesterolu. Proces ten doprowadza do stopniowego zwężania naczyń, co hamuje przepływ krwi. Kiedy dojdzie do pęknięcia blaszki miażdżycowej, tworzy się skrzeplina, która może spowodować zawał serca lub udar mózgu.
Jak wygląda badanie homocysteiny?
Lekarza kierującego na badanie należy poinformować o przyjmowanych lekach, a nawet ziołach, ponieważ niektóre z nich mogą zaburzyć wynik testu. Wcześniej można wykonać badanie moczu na obecność homocysteiny. U osoby zdrowej mocz nie powinien zawierać tego aminokwasu. Do badania należy zgłosić się na czczo, co najmniej 8 godzin po posiłku (można jedynie pić wodę), najlepiej rano, tuż po całonocnym wypoczynku. Wynik jest dostępny zazwyczaj po kilku godzinach lub następnego dnia.
Homocysteina – badanie
Do oznaczenia stężenia homocysteiny pobiera się krew z żyły pacjenta. Analizę należy wykonać jak najszybciej od momentu pobrania próbki, ponieważ poziom aminokwasu zmniejsza się wraz z upływem czasu. Jeśli wynik pomiaru jest niekorzystny, lekarz może zlecić dodatkowe badania diagnostyczne. Najczęściej wykonuje się test na obecność mutacji genu MTHFR – badania wykazały, że odpowiada on za utrzymywanie prawidłowego stężenia homocysteiny w krwiobiegu. Jego mutacja powoduje obniżenie wchłaniania kwasu foliowego, przez co wzrasta poziom homocysteiny. Stanowi to główną przyczynę powstawania hiperhomocysteinemii, czyli wysokiego stężenia tego aminokwasu we krwi. Test na obecność mutacji genu MTHFR wykonuje się po pobraniu próbki krwi lub wymazu z policzka.
Ile kosztuje badanie homocysteiny?
Badanie wykonane ze skierowaniem przez lekarza specjalistę jest refundowane przez NFZ. W pozostałych przypadkach płaci się za każde badanie stężenia homocysteiny.
W zależności od wybranego laboratorium oraz lokalizacji placówki cena waha się od 40 do 110 złotych. W dużych miastach, w renomowanych laboratoriach i klinikach badania są droższe, ale też standard ich wykonania jest odpowiednio wysoki.
Jakie są normy poziomu homocysteiny we krwi?
Badania wykazały, że w zależności od wieku, płci, stosowanej diety, aktywności fizycznej oraz stanu nerek i wątroby stężenie homocysteiny we krwi może dla różnych osób mieć różną wartość. Z tego powodu nie ustalono ostrych granic w poziomie homocysteiny. Norma wynosi od 7 do 10 moli/litr. Jednak wynik 15 moli/litr nie musi oznaczać, że mamy do czynienia z chorobą, stanowiącą zagrożenie dla zdrowia. Interpretacją wyników powinien zawsze zajmować się lekarz prowadzący, który doskonale zna swojego pacjenta i historię jego chorób. Wyznacznikiem zdrowia jest nie tylko odpowiedni poziom homocysteiny – wynik na poziomie 11-13 mol/l wskazuje jedynie na możliwość wystąpienia uszkodzeń komórek nabłonka wyściełającego naczynia krwionośne. Dopiero stężenie przekraczające 20-30 moli/litr jednoznacznie wskazuje na hiperhomocysteinemię.
Wysoki poziom homocysteiny – co oznacza i jak leczyć?
Wysoki poziom homocysteiny, czyli powyżej 20-30 moli/litr oznacza znaczne zwiększenie ryzyka wystąpienia miażdżycy tętnic i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia w postaci zawału serca, udaru mózgu, a nawet nowotworów i chorób neurodegeneracyjnych. Jedną z głównych przyczyn hiperhomocysteinemii stanowi niedobór kwasu foliowego oraz witamin B6 i B12. Stanowi to poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży, ponieważ grozi poronieniem lub wystąpieniem wad rozwojowych płodu. Choroba może też być spowodowana innymi czynnikami. Na przykład:
- mutacją genu MTHFR (homocystynuria),
- chorobą nerek i wątroby,
- przyjmowaniem niektórych leków (np. karbamazepiny, fenofibratu, metotreksatu, fenytoiny, czy hormonalnych leków antykoncepcyjnych zawierających estrogeny),
- cukrzycą typu 1 i 2,
- chorobami tarczycy,
- niedokrwistością Addisona-Biermera,
- białaczką limfoblastyczną,
- nowotworem jajnika,
- łuszczycą,
- nowotworem sutka,
- spożywaniem dużej ilości kofeiny oraz
- paleniem tytoniu.
Jeśli stwierdzi się u pacjenta wysoki poziom homocysteiny, należy jak najszybciej rozpocząć leczenie, aby uniknąć niepotrzebnych powikłań. Jeśli u danej osoby nie występuje mutacja genu MTHFR, stosuje się odpowiednie dawki kwasu foliowego oraz witamin B6 i B12. Osoby obciążone genetycznie homocystynurią leczone są betainą – pochodną aminokwasu glicyny.
Jak obniżyć poziom homocysteiny?
W naszym organizmie istnieje wiele mechanizmów obronnych, które potrafią skutecznie zapobiec licznym schorzeniom. Trzeba tylko wiedzieć, jak je uruchomić i co robić, aby im nie przeszkadzać w działaniu. Dotyczy to również podwyższenia poziomu homocysteiny.
Homocysteina – jak obniżyć ją domowymi sposobami?
Poziom homocysteiny we krwi można zmniejszyć, stosując się do kilku zasad. Należy przede wszystkim:
- zrezygnować z używek,
- prowadzić aktywny tryb życia,
- stosować odpowiednio zbilansowaną dla układu pokarmowego dietę.
Badania kliniczne wykazały, że na zmniejszenie stężenia homocysteiny wpływa korzystnie:
- regularna aktywność fizyczna (3-4 razy w tygodniu), niekoniecznie na sali fitness – mogą to być np. długie spacery, czy jazda na rowerze;
- ograniczenie spożywania nabiału i produktów wysokobiałkowych.
Poziom homocysteiny znacznie zwiększa się poprzez:
- codzienne picie mocnej kawy (o około 20%),
- częste spożywanie słodyczy i napojów słodzonych,
- regularne picie alkoholu (nawet o 50%),
- palenie papierosów (tlenek i dwusiarczek węgla zawarte w dymie papierosowym niszczą witaminę B6, która wpływa pozytywnie na zmniejszanie stężenia homocysteiny).
Homocysteina – dieta
Właściwie skomponowany jadłospis, dostarczający naturalnych i dobrze przyswajalnych składników pozwala skutecznie zmniejszyć stężenie homocysteiny we krwi. Należą do nich:
- witamina B6, którą znaleźć można w kaszy gryczanej, drobiu i wieprzowinie, ziemniakach, papryce, bananach, szpinaku i wątróbce,
- witamina B12, występująca w mięsie, rybach, żółtkach jaj, wędlinach, wątrobie oraz nerkach,
- kwas foliowy (czyli witamina B9), którego naturalnym źródłem są warzywa strączkowe, migdały, zielone warzywa liściaste, żółtko jaj, wątroba, produkty zbożowe i owoce (pomarańcze, morele, awokado),
- cholina, znajdująca się w żółtku jaj, wątrobie, podrobach, mięsie wołowym, kiełkach pszenicy, rybach, orzechach, nasionach roślin strączkowych
- tauryna występująca w owocach morza, rybach morskich, wątrobie oraz mięsie.
Jeśli mamy do czynienia z mutacją genu MTHFR, należy dostarczać organizmowi betainę, znajdującą się w roślinach, przede wszystkim w szpinaku oraz czerwonych burakach. W przypadku, gdy dieta nie zaspokaja wszystkich potrzeb organizmu, warto zastosować odpowiednio dobrane suplementy.
