Leczenie wielu chorób żołądka i dwunastnicy jeszcze do niedawna stanowiło poważny problem medyczny. Polegało ono na stosowaniu restrykcyjnej diety i leków zobojętniających kwas solny oraz zmniejszających jego wydzielanie. Metody te nie przynosiły jednak zadowalających efektów. Nie udawało się wyleczyć ognisk zapalnych w wyściółce żołądka, a pacjenci odczuwali dotkliwy ból. Często dochodziło do krwawienia z wrzodów, nawrotów choroby i ciężkich powikłań, nawet w przypadkach po resekcji żołądka. Co się zmieniło? Jakie są objawy zakażenia tą bakterią? Jak z nią walczyć?
Helicobacter pylori – co to jest?
Helicobacter pylori jest specyficzną bakterią, która może bez problemów bytować i namnażać się w wyjątkowo kwaśnym środowisku śluzówki żołądka. „Opracowała” nawet strategię umożliwiającą jej przetrwanie w żołądku, w skrajnie niekorzystnych warunkach, przez dziesiątki lat. Wykrycie jej w śluzówce zrewolucjonizowało poglądy mikrobiologów na temat bakterii, ponieważ większość z nich wymaga do życia odpowiednio korzystnych do bytowania i stabilnych warunków (prawie neutralnego pH), a przecież oprócz kwasów, w żołądku znajdują się dodatkowo enzymy, które trawią substancje organiczne.
Jak się nie zarazić helicobacter pylori?
Do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić, w jaki sposób dochodzi do zakażenia. Z tego też powodu nie ma jasnych opracowań na temat profilaktyki. Lekarze zalecają przestrzeganie podstawowych zasad higieny, w szczególności w dużych skupiskach ludzkich (żłobkach, przedszkolach, szkołach, jadalniach itp.). Zwracają również wagę na prawidłowe odżywianie, bogate w witaminy, minerały oraz antyoksydanty (witamina C, E, beta-karoten). Obecnie trwają badania nad stworzeniem odpowiedniej szczepionki, która w przyszłości przyniosłaby możliwość profilaktyki zachorowań na wrzody i raka żołądka. Specjaliści, wśród czynników ryzyka, wymieniają: predyspozycje genetyczne, złe warunki socjalne i ekonomiczne, predyspozycje rasowe (stwierdzono, że częściej chorują osoby rasy czarnej) oraz zamieszkiwanie w krajach mało rozwiniętych.
Objawy helicobacter pylori – jak sprawdzić zakażenie?
Niektóre zakażone osoby nie odczuwają żadnych dolegliwości powodowanych przez helicobacter pylori. Objawy choroby w ogóle u nich nie występują, dlatego w terminologii medycznej określa się je mianem fenotypu łagodnego zapalenia błony śluzowej żołądka. Zapalenie to przebiega bez istotnych zmian w wydzielaniu kwasu żołądkowego, a bakterie można wykryć jedynie w badaniu mikroskopowym. U około 10-20% osób zakażonych bakterią helicobacter pylori obserwuje się różnego rodzaju problemy żołądkowe, jak np. zaparcia, wzdęcia, zgagę, odbijanie, ból brzucha, brak apetytu oraz mdłości. U innych pojawiają się objawy ostrego nieżytu żołądka, do którego należą: niestrawność, nudności i wymioty, gorączka, bóle w nadbrzuszu (przypominające bóle wrzodowe), pogorszenie samopoczucia oraz biegunka. Symptomy te szybko mijają, co nie oznacza, że bakteria została wyeliminowania. Aby doszło do wyleczenia, należy podjąć odpowiednią kurację antybiotykową. U większości zakażonych osób diagnozuje się wrzody dwunastnicy oraz wrzody w części przedodźwiernikowej żołądka. Schorzenia te charakteryzują się zwiększonym wydzielaniem gastryny i kwasu solnego. Towarzyszą im silne bóle brzucha po jedzeniu, wzdęcia i uczucie pełności. Wśród około 1% osób zakażonych rozwijają się nowotwory, które powstają w następstwie zapalenia trzonu i zaniku błony śluzowej przedodźwiernikowej części żołądka oraz zmniejszenia wydzielania kwasu solnego. Chociaż zakażenie bakteriami przebiega w początkowej fazie łagodnie, jednak daje częste nawroty, dlatego wiele osób decyduje się na samodzielne sprawdzenie obecności helicobacter pylori. Test oznaczający antygen H. pylori w kale,p można wykonać w warunkach domowych. Z uwagi na nieinwazyjny sposób pobrania próbki jest on szczególnie polecany dla dzieci. Umożliwia on również sprawdzenie skuteczności przeprowadzonej kuracji (należy go wtedy wykonać po upływie 4-5 tygodni po jej zakończeniu). W warunkach domowych można także przeprowadzić test: Domowe Laboratorium Helicobacter test z krwi. Istnieje także wiele innych metod wykrywania zakażenia. Różnią się one między sobą sposobem przeprowadzenia, stopniem inwazyjności, czułością, czasem oczekiwania na wynik itd. W Polsce w diagnostyce wykorzystuje się, oprócz testu oznaczającego antygen H. pylori w kale, trzy rodzaje testów: oddechowy z mocznikiem (znakowany radioaktywnym węglem), serologiczny z krwi oraz metodę histologiczną i szybki test urazowy (polega na badaniu wycinka błony śluzowej żołądka pobranego podczas gastroskopii). Najczęściej stosuje się test oddechowy oraz test oznaczający antygen H. pylori w kale.
Helicobacter pylori – przebieg zakażenia
Odkryto, że bakteria helicobacter, po wniknięciu do organizmu człowieka, szybko przedostaje się z kwaśnej treści żołądka do warstwy mucyny pokrywającej nabłonek śluzowy organu. Panują w nim dużo łagodniejsze warunki, ponieważ cząsteczki kwasów żołądkowych do niej nie przenikają, dzięki czemu jej odczyn jest obojętny (prawie zasadowy). Ponadto bakterie czerpią z niego cukry i aminokwasy niezbędne do swojego rozwoju. Helicobacter pylori szybko się namnaża, wywołując stan zapalny śluzówki (który jest reakcją obronną organizmu). W pierwszej fazie zakażenia obserwuje się ubytki w błonie śluzowej żołądka, które z czasem ulegają powiększeniu i wywołują postępujący stan zapalny. Bakterie wytwarzają enzym zwany ureazą, który rozkłada mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla, przez co sok żołądkowy ulega zobojętnieniu. Oprócz tego produkują także inne substancje, które mogą doprowadzić do zaniku błony śluzowej żołądka (zapalenie zanikowe). Białe krwinki, odpowiedzialne za pochłanianie bakterii (neutrofile) nie mogą zlikwidować helicobacter pylori, ponieważ nie docierają do mucyny, w której bytują jej kolonie. Im dłużej trwa i im bardziej się nasila reakcja obronna, tym bardziej niszczona jest śluzówka żołądka. Z czasem proces ten prowadzi do powstania wrzodu. Bakterie helicobacter wywołują także mutacje genowe prowadzące do utraty pierwotnych funkcji komórek i ich niekontrolowanego namnażania. Proces ten bardzo często doprowadza do raka żołądka i nowotworów tkanki limfatycznej przewodu pokarmowego (które najczęściej są zlokalizowane na śluzówce żołądka).
