Grasica – co to jest? Gdzie jest zlokalizowany?

Grasica, łac. glandula thymus, to gruczoł i narząd układu limfatycznego. Jest zlokalizowany za mostkiem w klatce piersiowej, w śródpiersiu górnym. Budowa grasicy ma nieregularny kształt i dzieli się na dwie części zwane płatami. Gruczoł rośnie od urodzenia do 2-3 roku życia. Wtedy też osiąga maksimum masy, około 25 gramów. Pozostaje tak duży do okresu dojrzewania. Co ciekawe, w miarę dorastania człowieka grasica zanika pod wpływem hormonów płciowych pojawiających w ciele w okresie pokwitania. U dzieci jest wyraźnie widoczna na zdjęciach rentgenowskich, natomiast u dorosłych jest trudna od rozróżnienia od otaczającej ją tkanki tłuszczowej, nawet po otwarciu u pacjenta klatki piersiowej. Po 60. roku życia grasica waży nawet mniej niż 0,5 grama.

Jakie funkcje pełni grasica?

W czasie życia płodowego oraz w dzieciństwie w gruczole dojrzewają limfocyty T – białe krwinki odpowiedzialne za odporność. Grasica jest pierwotnym narządem limfatycznym, który kontroluje rozwój obwodowych tkanek limfatycznych – węzłów chłonnych i śledziony w życiu zarodkowym i okresie dojrzewania. Jej prawidłowe funkcjonowanie w dzieciństwie przekłada się na właściwy rozwój układu immunologicznego, a co za tym idzie na wykształcenie mechanizmów niezbędnych do zwalczania infekcji. Funkcje grasicy wpływają na wzrost ciała i metabolizm, a także na zapobieganie pojawianiu się alergii.

Co może powodować zaburzenia pracy grasicy?

Główne czynniki:

Choroby autoimmunologiczne – w których układ odpornościowy atakuje własne komórki, w tym także tkankę grasicy.

• Infekcje wirusowe i bakteryjne – infekcje, takie jak wirus Epstein-Barr, mogą wpływać na funkcjonowanie grasicy.
  
• Nowotwory – rak grasicy lub przerzuty nowotworowe mogą zaburzyć jej funkcje.
  
• Zaburzenia hormonalne – niewłaściwa produkcja hormonów, np. w chorobach tarczycy, może wpływać na pracę grasicy.
  
• Genetyka – wrodzone wady genetyczne mogą prowadzić do niewłaściwego rozwoju grasicy lub jej dysfunkcji.
  
• Zanieczyszczenie środowiska – narażenie na toksyny lub chemikalia może zaburzać pracę grasicy.
  
• Niedobory witamin i minerałów – brak odpowiednich składników odżywczych, szczególnie witaminy D, może osłabić funkcje grasicy.

Prawidłowe funkcjonowanie grasicy mogą zaburzać antybiotyki, stres, steroidy i nadmiar estrogenów w stosowanej antykoncepcji. Negatywnie oddziałuje na nią również alkohol, papierosy i narkotyki. Te czynniki mogą powodować powiększenie grasicy u dorosłego. Natomiast do zbyt szybkiego zaniku grasicy i zaburzenia mechanizmów odporności może prowadzić długotrwały niedobór cynku. Dlatego w przypadku niedoborów należy suplementować cynk w dawkach zalecanych przez lekarza. Przerost grasicy może pojawić się także w przebiegu różnych chorób.

Problemy z zaburzeniem pracy grasicy

We wrodzonym braku grasicy u dzieci układ chłonny jest niewykształcony, a immunologiczna odporność komórkowa jest upośledzona. Podobnie w sytuacji, gdy w okresie wczesnego dzieciństwa grasica nie wzrasta lub nieprawidłowo funkcjonuje, mogą pojawiać się problemy w układzie immunologicznym. Jeśli gruczoł nie pracuje właściwie, wytwarza się zbyt mało limfocytów T chroniących organizm i pojawia się niedobór odpornościowy. Wówczas nieprawidłowo działająca grasica objawiać się może częstymi i nawracającymi infekcjami w dzieciństwie i późniejszym okresie.

Jeśli mechanizmy zawodzą, może też stać się tak, że gruczoł zacznie produkować limfocyty atakujące własne tkanki – zjawisko nazywane jest autoimmunizacją i może prowadzić do wielu chorób autoimmunologicznych.

Choroby związane z grasicą

Zanikająca lub rozrastająca się grasica u dorosłego może wiązać się z wystąpieniem miastenii, nazywanej inaczej męczliwością mięśni – choroby przewlekłej i potencjalnie śmiertelnej. Prowadzi bowiem do ich do osłabienia, które przybiera różne nasilenie w miarę przebiegu choroby. Powiększona grasica u dorosłego jest wykrywana u większości osób cierpiących na miastenię, choć rola gruczołu w rozwoju tej choroby nie jest do końca wyjaśniona.

Przerost grasicy ze wzmożeniem jej czynności może pojawić się także w przebiegu innych schorzeń, takich jak:

• układowy toczeń trzewny,
• niedokrwistość aplastyczna,
• nadczynność tarczycy,

Natomiast choroby związane z zanikiem grasicy u dzieci to:

• zespół di Georga – choroba powodująca zaburzenie w systemie odpornościowym oraz problemy sercowo-naczyniowe,
• zespół SCID – wrodzona choroba genetyczna, która oznacza złożony i ciężki niedobór odporności. W jej przebiegu nie występują komórki układu odpornościowego typu T i B.

Nowotwór grasicy – grasiczak

Grasiczak jest najgroźniejszym nowotworem grasicy, na który chorują najczęściej osoby po 70. roku życia. Wyróżnia się grasiczak inwazyjny, które charakteryzuje się obecnością tkanek nowotworowych w wysięku jamy opłucnej i często przerzutami na inne narządy oraz grasiczak nieinwazyjny, nieobejmujący żadnych struktur poza gruczołem. Obecnie uważa się, że wszystkie nowotwory grasicy są potencjalnie złośliwe. Rokowania wobec grasiczaka zależą od zaawansowania choroby w momencie rozpoznania. Na raka grasicy rocznie choruje 1,5 osoby na milion.

Nowotwory grasicy niestety bardzo rzadko dają objawy. Dlatego duża część z nich jest wykrywana przypadkowo, na przykład na badaniu RTG klatki piersiowej wykonywanym z innego powodu. Grasiczaki wywołują natomiast tak zwane zespoły paranowotworowe, do których czasem należą na przykład miastenia, zapalenie wielomięśniowe, toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie tarczycy. Jeśli guz grasicy uciska narządy sąsiednie, może powodować objawy takie jak kaszel, duszność czy ból w klatce piersiowej.

Gdy lekarz podejrzewa nieprawidłowe funkcjonowanie grasicy u pacjenta lub wykryje guza na grasicy na badaniu rentgenowskich, może zlecić badania dodatkowe, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetycznych i tomografia emisyjna (PET). Dodatkowo, aby potwierdzić rozpoznanie grasiczaka, pobiera się próbkę do badania mikroskopowego, nakłuwając guz igłą pod kontrolą USG (biopsja cienkoigłowa) lub pobierając wyciek z guza podczas operacji.

Aby potwierdzić rozpoznanie oraz ustalić typ nowotworu grasicy, należy pobrać próbkę do badania mikroskopowego. Można ją uzyskać albo stosując biopsję cienkoigłową (czyli nakłuwając guz igłą pod kontrolą USG), albo pobrać wycinek z guza w czasie operacji.

W leczeniu nowotworów grasicy wykorzystuje się: