Gastroskopia: kiedyś musisz wykonać oraz jak się przygotować?

Gastroskopia należy do cennych badań diagnostycznych górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wykonuje się ją za pomocą gastroskopu (odmiany endoskopu), czyli giętkiego przyrządu wyposażonego w kamerę oraz źródło światła. Dzięki przeprowadzeniu tego badania wielu pacjentów uniknęło poważnych komplikacji zdrowotnych. Pozwala ono nie tylko wykryć zmiany chorobowe w obrębie przełyku, żołądka czy dwunastnicy i precyzyjnie pobrać materiał do badania histopatologicznego, ale także przeprowadzić podczas trwania badania różne zabiegi naprawcze. Obecnie nie ma innej metody, która mogłaby zastąpić gastroskopię. Tomografia komputerowa, USG jamy brzusznej, rezonans magnetyczny, scyntygrafia, manometria itd. należą w tym wypadku jedynie do badań uzupełniających.

Gastroskopia: czym jest?

Samo słowo gastroskopia pochodzi od połączenia dwóch wyrazów: gastro (żołądek) oraz skopia (grec. scopeo – patrzę). Badanie rzadziej nazywane jest również panendoskopią, gastrofiberoskopią (GFS) oraz ezofagogastroduodenoskopią. Jest ono podstawowym testem profilaktycznym górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pozwala skontrolować i ocenić stan przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Badanie polega na wprowadzeniu do przełyku przewodu, za pomocą którego można obejrzeć i zarejestrować na monitorze precyzyjny obraz pochodzący z wnętrza ciała pacjenta. Pozwala to dokładnie ocenić wygląd błony śluzowej, soku żołądkowego oraz elastyczność ścian przewodu pokarmowego. Dzięki gastroskopii można wykryć obecność bakterii helicobacter pylori, które wywołują wrzody żołądka i dwunastnicy. W trakcie zabiegu często pobiera się wycinek błony śluzowej do badania histopatologicznego (biopsja endoskopowa), co stanowi cenny instrument w profilaktyce i diagnostyce zmian nowotworowych.

Jakie są rodzaje gastroskopii?

Ze względu na cel przeprowadzenia gastroskopii, można ją podzielić na diagnostyczną oraz zabiegową. Badanie diagnostyczne ułatwia rozpoznanie wielu chorób układu pokarmowego, np. raka przełyku i żołądka, chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, żylaki przełyku, zapalenie błony śluzowej przełyku i żołądka oraz nowotwory żołądka (m.in. chłoniaka). Ponadto można zdiagnozować choroby zapalne wywołane przez bakterie, wirusy i grzyby oraz wykryć zmiany spowodowane działaniem środków chemicznych (kwasów i zasad, zmian popromiennych, szkód powstałych po lekach itd.). Gastroskopia zabiegowa pozwala natomiast wykonać wiele zabiegów terapeutycznych, takich, jak np. usuwanie polipów i ciał obcych, zatamowanie krwawień, zamykanie przetok, opaskowanie żylaków przełyku, poszerzanie zwężeń przełyku, protezowanie przełyku, wykonywanie gastrostomii, usuwanie błony śluzowej wraz z wczesnymi zmianami nowotworowymi oraz niszczenie guzów nowotworowych. Klasyczną gastroskopię wykonuje się poprzez wprowadzenie endoskopu do przewodu pokarmowego przez jamę ustną. Drugi rodzaj zabiegu przeprowadza się przez nos (co znacznie zmniejsza odruch wymiotny). Wykonywany jest on u dzieci oraz tych osób, które odczuwają silny lęk przed gastroskopią. Cena zabiegu przeprowadzonego w prywatnej klinice nie przekracza 200 złotych, natomiast badania endoskopowe wykonane na zlecenie lekarza są bezpłatne.

Kiedy należy wykonać gastroskopię?

Wskazaniem do wykonania gastroskopii są między innymi:

• zaburzenia połykania (ich przyczyną mogą być zmiany zapalne w przełyku, ciała obce lub zaburzenia motoryki o charakterze rozlanych skurczów),
• zgaga (jej najczęstszą przyczyną jest zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, może być też spowodowana przez zaburzenia opróżniania żołądka w przebiegu choroby wrzodowej),
• ból w klatce piersiowej i nadbrzuszu o niejasnej etiologii,
• pieczenie za mostkiem,
• uporczywe odbijanie,
• smoliste stolce,
• podejrzenie raka przełyku (objawy to: niezamierzone zmniejszenie masy ciała i ból towarzyszący połykaniu kęsów pokarmu, rzadziej duszność, kaszel, chrypka i ból w klatce piersiowej za mostkiem),
• podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, którą wywołuje helicobacter. Objawy choroby to bóle brzucha, mdłości, zgaga, odbijanie, gazy, wymioty oraz wzdęcia, podejrzenie raka żołądka (objawy to krwawe wymioty, niestrawność, brak apetytu, odbijanie, wzdęcia, nudności, senność, krew w stolcu, niedokrwistość oraz spadek masy ciała o niewyjaśnionej etiologii).

Jak się przygotować do gastroskopii?

Prawie każde badanie wymaga od pacjenta zastosowania specjalnych zabiegów. Podobnie jest w przypadku gastroskopii. Przygotowanie polega na dostosowaniu się do kilku zasad:

• około 8-10 godzin przed badaniem należy zaprzestać palenia papierosów i żucia gumy,
• na około 8 godzin przed zabiegiem nie należy jeść,
• na około 4 godziny przed badaniem nie należy pić.

Jeśli pacjent przyjmuje stałe leki (np. na nadciśnienie tętnicze, choroby serca, padaczkę itp.), powinien je połknąć rano, popijając niewielką ilością wody. Osoby, które stosują leki zmniejszające krzepliwość krwi, powinny je odstawić lub zmienić na inne, ale wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Pacjenci stosujący leki z grupy inhibitorów pompy protonowej powinni odstawić lek na około 10-14 dni przed badaniem, ponieważ może dawać fałszywie ujemny wynik testu. Jednak zaleca się, aby ta decyzja została podjęta przez lekarza prowadzącego.

Po zabiegu nie należy spożywać pokarmów przez około dwie godziny, ponieważ podrażnione gardło i przełyk może wywołać silne uczucie bólu.

Gastroskopia: jak przebiega badanie?

Zabieg wykonuje się za pomocą gastroskopu – miękkiej i giętkiej rurki, którą wprowadza się przez usta i przewód pokarmowy, aż do żołądka. Gastroskopia nie należy do badań zbyt przyjemnych. Zazwyczaj przebiega bezboleśnie, jednak zdarzają się wyjątki. Najtrudniejsze jest powstrzymanie odruchu wymiotnego podczas gastroskopii. Znieczulenie nie jest konieczne, jednak wielu pacjentów z niego korzysta. Dzięki temu badanie przebiega całkowicie bezboleśnie, a ponadto zmniejsza się ryzyko powstawania odruchu wymiotnego. Nieraz, u szczególnie wrażliwych osób, podaje się dożylnie leki uspokajające. Przed zabiegiem należy zdjąć okulary oraz wyjąć protezy zębowe, jeśli się je nosi. Następnie należy położyć się na lewym boku, z głową przygiętą do klatki piersiowej, a lekarz lub pielęgniarka zakładają ustnik, aby zapobiec zamknięciu ust i przegryzieniu przewodu gastroskopu. Najtrudniejszym momentem jest „połknięcie” przez pacjenta rurki przyrządu. Podczas całego badania należy miarowo oddychać i nie połykać śliny, która powinna swobodnie spływać do śliniaka. Ponieważ podczas zabiegu do żołądka wprowadzana jest niewielka ilość powietrza, często pojawia się uczucie wzdęcia i odbijania. Są to zjawiska normalne w trakcie gastroskopii i ustępują zaraz po jej zakończeniu. Czas badania jest indywidualnie zmienny i przeciętnie wynosi od około 5 do 30 minut. Wynik gastroskopii można odebrać po około dwóch tygodniach, natomiast wynik na obecność Helicobacter pylori znany jest już kilka minut po zabiegu.

Jakie są możliwe powikłania po gastroskopii?

Do przeciwwskazań przeprowadzenia gastroskopii należą:

• niedawno przebyty zawał serca,
• niestabilna choroba wieńcowa,
• ostra niewydolność serca,
• niewydolność oddechowa,
• podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego.

Przed każdą gastroskopią pacjent musi podpisać pisemną zgodę na badanie. Gastroskopia jest zabiegiem bezpiecznym, a zakażenie chorego w trakcie badania jest mało prawdopodobne. Endoskop po każdym użyciu jest dezynfekowany, a wycinki do dalszego badania pobierane są przy pomocy sterylnych narzędzi. Jednak (jak w wypadku każdej procedury medycznej), mogą zdarzyć się powikłania, zarówno podczas badania, jak i po jego zakończeniu. Na szczęście do sytuacji zagrażających życiu chorego dochodzi bardzo rzadko. Po badaniu pacjent może odczuwać ból gardła. Najczęstszymi powikłaniami są problemy związane ze znieczuleniem. Również przyjmowane leki mogą wywołać skutki uboczne: może dojść do obniżenia ciśnienia, zaburzenia oddychania czy zmiany rytmu serca. U części badanych po gastroskopii obserwuje się również problemy ze strony układu oddechowego, polegające na powstaniu zachłystowego zapalenia płuc oraz trudnościach z oddychaniem. U niektórych osób może dojść do krwawienia – szczególnie narażeni są pacjenci mający zaburzenia krzepnięcia i przyjmujący leki przeciwzakrzepowe. Do najrzadszym powikłań należy przebicie ściany przewodu pokarmowego, które występuje u około 0,03% pacjentów.