Funkcje białek - dlaczego ich rola w organizmie jest tak ważna?

Funkcje białek - dlaczego ich rola w organizmie jest tak ważna? - zdjęcie

Białka to organiczne związki wielkocząsteczkowe, stanowiące podstawowy element budulcowy wszystkich żywych organizmów. Funkcje białek obejmują regulację kluczowych procesów biologicznych.

W artykule wyjaśniamy:

  • czym są białka i jaką pełnią rolę;
  • jak zapewnić odpowiednią podaż białka w diecie;
  • z czego wynikać mogą niedobory białek;
  • jaki wypływ na zdrowie ma niedomiar i nadmiar białka w diecie.

Więcej na temat białek przeczytasz w artykule: "Rośliny strączkowe - które nasiona są najzdrowsze i bogate w białko?"

Co to są białka? Składniki niezbędne do utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu

Odpowiedź na pytanie "co to są białka?" powinna uwzględnić ich skład oraz kluczowe znaczenie dla funkcjonowania organizmów żywych. Pod względem chemicznym budowa białek pozwala sklasyfikować je jako wielkocząsteczkowe związki organiczne. W swoim składzie - poza węglem, wodorem i tlenem - zawierają azot, fosfor i siarkę. Skomplikowaną strukturę białka tworzą aminokwasy połączone wiązaniami peptydowymi. Kolejne poziomy zróżnicowania, czyli struktura drugo, trzecio i czwartorzędowa łańcuchów peptydowych, wynikają z ich przestrzennego ułożenia, stabilizowanego przez wiązania wodorowe i mostki siarczkowe.

Białka stanowią podstawowy materiał budulcowy wszystkich organizmów żywych, wpływają na metabolizm i system odpornościowy.

Niezwykła różnorodność – jak zbudowane są białka?

Białka stanowią niezwykle zróżnicowaną grupę związków chemicznych. To, z czego zbudowane są białka, wpływa na ich właściwości oraz przynależność do poszczególnych grup. Podstawowy podział rozróżnia:

  • białka proste (proteiny) - zbudowane wyłącznie z aminokwasów,
  • białka złożone (proteidy), które oprócz aminokwasów w swojej strukturze zawierają związki niebiałkowe, tzw. grupy prostetyczne (między innymi reszty kwasu fosforowego, kwasy nukleinowe, hem, atomy metali ciężkich, cukry, lipidy).

Ze względu na pochodzenie wyróżnia się natomiast białka pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Pochodzenie często warunkuje właściwości białek. Istotny z punktu widzenia funkcjonowania organizmów jest również podział białek na egzogenne i endogenne. Aminokwasy egzogenne to takie, których organizm nie jest w stanie syntetyzować samodzielnie z dostępnych pierwiastków (w odróżnieniu od endogennych, syntetyzowalnych), przez co muszą one zostać dostarczone wraz z pożywieniem.

Podstawowe składniki każdej komórki – funkcje białek w organizmie człowieka

Rola białka w organizmie nie ogranicza się do jednej funkcji. Są one niezbędne dla realizacji wielu procesów biologicznych, stanowiąc jednocześnie podstawę struktury organizmów. Ze względu na pełnioną funkcję, białka dzieli się zwykle na:

  • strukturalne, stanowiące mechaniczną podporę oraz budulec komórek i tkanek (kolagen, elastyna, histony);
  • enzymatyczne i hormonalne, przyspieszające lub umożliwiające zajście procesów biochemicznych w organizmie lub regulujące funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów;
  • receptorowe i obronne, stanowiące podstawę systemu immunologicznego;
  • transportujące, umożliwiające przenoszenie jonów i cząsteczek w organizmie (np. hemoglobina, transportująca tlen we krwi);
  • zapasowe (w postaci ziaren aleuronowych roślin);
  • kurczliwe (aktyna i miozyna), odpowiedzialne za możliwość kurczenia się mięśni, a tym samym ruch poszczególnych organów i przemieszczanie się organizmów.

Funkcje białek w organizmie są tak różnorodne, że ich deficyt niemal zawsze powoduje poważne problemy ze zdrowiem.

Jakie jest zapotrzebowanie na białko w organizmie kobiety, mężczyzny i dziecka?

Zrozumienie, jaką funkcję pełnią białka, ma istotne znaczenie dla zapewnienia możliwości zdrowego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania. Zapotrzebowanie na białko u ludzi zależne jest od wielu czynników, do których należą między innymi wiek i płeć.

W poszczególnych grupach wiekowych średnie zapotrzebowanie na białko (EAR), wyrażone w gramach na każdy kilogram masy ciała na dobę wynosi odpowiednio:

  • dzieci do 3. roku życia – 0.97 g/kg,
  • dzieci w wieku 4-9 lat – 0,84 g/kg,
  • chłopcy w wieku 10-15 lat – 0,84 g/kg, w wieku 16-18 lat – 0,81 g/kg, później zapotrzebowanie spada do 0,73 g/kg,
  • dziewczęta 10-15 lat – 0,84 g/kg, w wieku 16-18 lat – 0,78 g/kg, a następnie zapotrzebowanie spada do 0,73 g/kg.

Wysokie zapotrzebowanie na białko występuje przez cały okres ciąży i laktacji, wynosząc odpowiednio 0,98 i 1,17g/kg masy ciała na dobę. Ogólne dane dotyczące zapotrzebowania na białko ulegają modyfikacji również w odniesieniu do odmiennych trybów życia. Osoby intensywnie uprawiające sporty siłowe, budujące masę mięśniową, a także osoby odchudzające się potrzebują więcej produktów białkowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Produkty bogate w białko – pełnowartościowa i urozmaicona dieta

Pełnowartościowa, urozmaicona dieta powinna zawierać odpowiednią ilość białka, zwłaszcza aminokwasów egzogennych. Produkty bogate w białko to bardzo zróżnicowana grupa produktów żywnościowych obejmująca:

  • mięso i jego przetwory,
  • jaja,
  • produkty mleczne,
  • ryby i owoce morza,
  • rośliny strączkowe,
  • orzechy i pestki.

Aby zapewnić sobie pełen zestaw aminokwasów egzogennych, konieczne jest dostarczanie wraz z pożywieniem różnorodnych produktów zawierających białko.

Niedożywienie organizmu – skąd się bierze niedobór białek?

Niedobór białek w organizmie może być spowodowany nieodpowiednią dietą zawierającą zbyt małe ilości produktów białkowych bądź też chorobami powodującymi słabe jego przyswajanie lub zbyt dużą utratę. Do najczęstszych przyczyn hipoproteinemii należą:

  • głodówki i diety eliminacyjne, niedostarczające wystarczającej ilości białka;
  • zaburzenia wchłaniania wywołane chorobami jelit;
  • zaburzenia syntezy własnych białek z powodu chorób wątroby;
  • nadmierna utrata białek z moczem spowodowana zespołem nerczycowym;
  • uszkodzenia skóry z wysiękiem płynów ustrojowych, na przykład w wyniku poparzeń;
  • choroby metaboliczne, nowotworowe i genetyczne niedobory określonych grup białek w organizmie.

W przypadku chorób nowotworowych lub osób w starszym wieku niedobory białka spowodowane są często przez problemy z łaknieniem i niemożność spożycia odpowiedniej ilości pożywienia, która dostarczyłaby wystarczających ilości białka. Funkcje białek w organizmie są zbyt istotne, aby możliwe było prawidłowe funkcjonowanie bez dostarczenia ich odpowiedniej ilości. Rozwiązaniem w takiej sytuacji mogą być suplementy i odżywki białkowe dostarczające znacznych ilości protein w niewielkiej ilości półpłynnego, łatwego do spożycia koktajlu.

Co się stanie, gdy w organizmie będzie nadmiar białek?

Pomimo istotnej funkcji, jaką białko pełni w organizmie, jego nadmiar może mieć niekorzystne konsekwencje dla zdrowia. Do najczęstszych problemów w takich wypadkach należą:

  • dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak zaparcia i wzdęcia,
  • spadek nastroju,
  • odwodnienie i zakwaszenie organizmu,
  • przybieranie na wadze,
  • wypłukiwanie wapnia z kości,
  • w skrajnych wypadkach – kwasica ketonowa.

Objawem, który powinien zaniepokoić, jest białkomocz, czyli stwierdzona w badaniach laboratoryjnych zawartość białka w wydalanym moczu. Może być to objawem rozwijających się chorób nerek i zawsze jest wskazaniem do skonsultowania się z lekarzem.

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Wybrane grupy produktowe:

Choroby i dolegliwości

Jaki jest prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo i po jedzeniu?
Cukier odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie. Należy do węglowodanów, które stanowią główne źródło energetyczne. Węglowodany ulegają rozłożeniu w procesie trawienia na cukier prosty – glukozę. Jej obecność jest niezbędna do pr...

Informacje dla pacjenta

Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie
Rumień zakaźny to choroba wywoływana przez wirusa. Dotyka najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, ale dorośli też mogą się nim zarazić. Najbardziej charakterystycznym objawem rumienia zakaźnego u dzieci jest wysypka na ...

Choroby zakaźne i pasożytnicze

Szkarlatyna - objawy, przyczyny. Jak leczyć szkarlatynę?
Jedną z typowych chorób wieku dziecięcego, rozpowszechnioną na całym świecie, jest szkarlatyna. Zazwyczaj pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym, w okresie jesienno-zimowym. Wywołuje poważne objawy, a w jej późnym okresie może nawet d...

Serce i układ krążenia

Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...

Informacje dla pacjenta

Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o preparatach na uspokojenie to jednym z popularniejszych, wydawanych z przepi...

Układ rozrodczy i moczowy

Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych, które dają niezapomniane doznania
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....

Informacje dla pacjenta

Czym jest badanie krwi – ALT. Diagnoza uszkodzeń wątroby norma i wyniki
Badanie ALT nazywane jest także ALAT oraz GPT. Nazwy te dotyczą tego samego testu aminotransferazy alaninowej, a więc enzymu wewnątrzkomórkowego, który znajduje się przede wszystkim w tkankach wątroby. Z tego względu badanie ALT służy mię...

Informacje dla pacjenta

Witamina B12: jakie są jej właściwości? Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B12
Witamina B12 utrzymuje w dobrej kondycji układ krwionośny, nerwowy czy pokarmowy. Jej niedobór stanowi częsty problem, jednak właściwa suplementacja i dieta bogata w produkty pochodzenia zwierzęcego pozwolą go uniknąć.Czym charakteryzuje si...

Choroby zakaźne i pasożytnicze

Jęczmień na oku: objawy, przyczyny oraz leczenie. Czy istnieją domowe sposoby na jęczmień?
Jęczmień to nic innego jak torbielowata infekcja powieki, która pojawia się w bardzo nieoczekiwanych momentach w formie ropnia. W większości wypadków spowodowana jest zarażeniem gronkowcem na brzegach powiek, a także gruczołach tarczykowych...

Serce i układ krążenia

Niewydolność krążenia - przyczyny, objawy, diagnostyka. Czym różni się ostra od przewlekłej?
Niewydolność krążenia oznacza zaburzenia w przepływie krwi przez narządy. Jest to schorzenie, które z roku na rok stanowi coraz większy problem....

Układ pokarmowy

RWS (referencyjne wartości spożycia) – jak je czytać i jakie znaczenie mają dla twojego organizmu?
Pod skrótem RWS kryje się ważna informacja o wartościach odżywczych zawartych w produktach, jakie można nabyć w sklepach spożywczych. Referencyjne Wartości Spożycia ułatwiają komponowanie zdrowych, zbilansowanych posiłków oraz kontrolę li...

Alergia

Sterydy - działanie, zastosowanie i skutki uboczne terapii sterydowej
Terminem sterydy (lub steroidy) określa się potocznie grupę leków produkowanych na wzór kortykosteroidów, czyli hormonów występujących naturalnie w ludzkim organizmie. Wykorzystywane są w leczeniu wielu chorób....

Odporność, wzmocnienie organizmu

Niedoczynność tarczycy: przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie. Wpływ tarczycy na psychikę
Niedoczynność tarczycy to jedna z często diagnozowanych chorób, polegająca na niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy. Jej objawy mają charakter dermatologiczny, neurologiczny, a nawet psychiczny, dlatego też choroba ta nie jest łat...

Układ pokarmowy

Czym jest maltodekstryna - właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie
Maltodekstryna to substancja, która powszechnie stosowana jest jako dodatek do żywności, leków, suplementów diety i odżywek. Substancja jest łatwo przyswajalna przez organizm....

Układ nerwowy

Tryptofan - aminokwas na dobry sen i nastrój. Działanie, występowanie, właściwości
Odkryj potencjał tryptofanu – aminokwasu egzogennego, który nie tylko skutecznie poprawia samopoczucie i łagodzi stres, ale także odgrywa istotną rolę w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Dowiedz się, dlaczego tryptofan jest niezbędny d...

Układ oddechowy

Chrypka: przyczyny, leczenie, pomoc przedlekarska. Jak pomóc sobie domowymi sposobami?
Chrypka jest jednym z najczęściej występujących objawów stanów zapalnych i przewlekłych chorób krtani. Matowy głos może pojawić się także wskutek palenia papierosów, nadużywania głosu oraz stresu, znacznie utrudniając codzie...

Odporność, wzmocnienie organizmu

Seler naciowy – nie tylko na odchudzanie. Właściwości zdrowotne i wartości odżywcze
Seler naciowy to jeden z ulubionych produktów spożywczych miłośników zdrowego odżywiania. Charakteryzuje się wysoką gęstością odżywczą, stając się istotnym źródłem witamin i minerałów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowan...

Przeziębienie i grypa

Anyż: przyprawa o licznych właściwościach i zastosowaniach zdrowotnych
Właściwości zdrowotne i zastosowanie anyżu jako cennego elementu zdrowej diety. Dzięki swoim właściwościom smakowym i odżywczym, anyż stanowi niezastąpiony składnik kulinarny oraz inspirację dla wielu potraw na całym świecie....

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem

cookies Strona korzysta z plików cookies, dzięki temu działa poprawnie. Szczegóły znajdziesz w Polityce Cookies.