Według statystyk co piąta kobieta w naszym kraju cierpi na endometriozę. Jest to bardzo poważna choroba, która – chociaż nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia – wywołuje silne dolegliwości bólowe oraz może uniemożliwić poczęcie. Pomimo dużej częstości występowania choroby jak dotąd medycyna nie poznała dokładnego mechanizmu jej powstawania. Schorzenia nie można całkowicie wyleczyć, a terapia skupia się głównie na łagodzeniu bólu.

Co to jest endometrioza?

Jeszcze do niedawna niewiele osób nie wiedziało, co to jest endometrioza. Przez wiele lat schorzenie to nie było również prawidłowo diagnozowane. Upowszechnienie wiedzy na ten temat zawdzięczamy głównie mediom. W organizmie zdrowej kobiety jama macicy wyścielona jest specjalną tkanką, zwaną endometrium, w której może zagnieździć się i rozwijać zapłodniona komórka jajowa. U osoby chorej endometrium rozrasta się poza jamę macicy i może przemieścić się do innych narządów. Jego obecność stwierdza się np. w błonie trzewnej, na jajowodach, na jajnikach, a nawet w jelitach i płucach. Każdego miesiąca podczas menstruacji wszystkie ogniska endometrium zaczynają krwawić, wywołując silne dolegliwości bólowe oraz liczne miejscowe stany zapalne, blizny i zrosty. Mogą one doprowadzić do tzw. torbieli endometrialnych. Dolegliwości bólowe mogą również pojawiać się niezależnie od fazy cyklu. W wielu przypadkach są tak dokuczliwe, że całkowicie dezorganizują codzienne życie.

Jakie występują objawy endometriozy?

Wszystkie endometria, podobnie, jak tkanka błony śluzowej macicy, podlegają wpływom żeńskich hormonów płciowych. W okresie menstruacji dochodzi w nich do tych samych procesów, czyli przekrwienia, złuszczenia i na końcu krwawienia. Jeśli każda miesiączka u kobiety jest długotrwała, obfita i towarzyszy jej bardzo silny ból, może to być sygnałem, że przyczyną jest właśnie endometrioza. Objawy tej choroby zależą od miejsca, w którym zagnieżdżone są endometria. Jeśli na przykład zlokalizowane są w okolicy:

• układu pokarmowego, występują silne bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia oraz krwawienie z odbytu,
• pęcherza moczowego, mogą sugerować schorzenia układu moczowego lub nerek,
• klatki piersiowej, występuje przyspieszona akcja serca, odkasływanie krwią, zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej, ramionach, podbrzuszu,
• kulszowej, powodują bóle dolnego odcinka kręgosłupa, nóg i kolan.

Objawy endometriozy bywają trudne do rozpoznania, ponieważ dolegliwości mogą wskazywać na wiele różnych schorzeń. Ból związany z chorobą może być odczuwany w trakcie, przed lub po menstruacji, podczas owulacji (jajeczkowania), jak również w trakcie lub po stosunku płciowym. Często najpoważniejszym objawem endometriozy jest niepłodność. Każda kobieta, która zauważy u siebie niepokojące objawy, powinna skonsultować się ze specjalistą. Na zdjęciu zamieszczonym poniżej uwidoczniono najczęstsze objawy choroby, w zależności od umiejscowienia endometrium.

Źródło: Piqsels.com

Jakie są przyczyny endometriozy?

Jak dotąd, przyczyny wywołujące chorobę, pomimo wielu lat badań, pozostają niejasne. Wiadomo, że na endometriozę może zachorować każda kobieta w wieku rozrodczym, czyli między ok. 12., a 55. rokiem życia. Najczęstsze przypadki występują w wieku 30-40 lat. Przyczyny choroby upatruje się w zaburzeniach hormonalnych, genetycznych, alergicznych i autoimmunologicznych. Do jednych z podstawowych teorii, wyjaśniających przyczyny rozwoju endometriozy, należy teoria wstecznego miesiączkowania. Według niej, podczas menstruacji, oprócz prawidłowego wydalania złuszczonego endometrium z organizmu, dochodzi równocześnie do wstecznego przemieszczania się jego komórek wraz z krwią, przez jajowody, w głąb otrzewnej. Tam, z niewiadomych przyczyn, nie tylko zachowują one zdolność przeżycia, ale również namnażają się, tworząc ogniska zapalne. Zjawisko wstecznej menstruacji występuje nawet u 90% miesiączkujących kobiet, jednak nie prowadzi ono do rozwoju choroby, ponieważ w prawidłowo funkcjonującym organizmie układ odpornościowy skutecznie je usuwa.

Jak rozpoznać endometriozę?

Z początku endometrioza rozwija się bezobjawowo. W okresie około menstruacyjnym mogą występować słabe dolegliwości bólowe i dyskomfort ze strony układu pokarmowego. Dolegliwości te, w miarę postępowania choroby, nasilają się. Może pojawić się ból w okolicy krzyżowej, podczas oddawania moczu, stolca, czy współżycia. Często towarzyszy mu biegunka i wzdęcia. Rozpoznanie choroby umożliwia badanie USG jamy brzusznej, które pozwala wykryć charakterystyczne dla endometriozy torbiele na jajnikach. Całkowitą pewność można uzyskać przez badanie histopatologiczne wycinków pobranych metodą laparoskopową.

Rodzaje endometriozy

Specjaliści opisują chorobę na wiele sposobów, biorąc pod uwagę różne kryteria, m.in. w zależności od lokalizacji, wyróżniają endometriozę otrzewnową, jajnikową oraz głęboko naciekającą. Aby ujednolicić sposób opisu choroby, wprowadzono klasyfikację ASRM (Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu) endometriozy. Stopnie choroby wyodrębnione przez lekarzy oparte są o liczbę, rodzaj i wielkość ognisk zapalnych, naciek okolicznych tkanek oraz obecność dodatkowych zmian (na przykład zrostów) i wyglądają następująco:

• stopień I (minimalny). W jajnikach i jajowodach widoczne są niewielkie, nieunaczynione zrosty o średnicy poniżej 5 mm,
• stopień II (łagodny). Zmiany są większe niż 5 mm, zrosty występują między szerokimi więzadłami a jajnikami oraz w jajnikach i jajowodach, widoczne są również torbiele. Ogniska endometriozy znajdują się w zagłębieniu odbytniczo-macicznym,
• stopień III (umiarkowany). Więzadła szerokie (krzyżowo-maciczne) są w zrostach z jajnikami lub jajowodami, zrosty występują także w strzępkach jajowodów, a ogniska endometriozy pojawiają się w zrostach jajników, w zagłębieniu odbytniczo-macicznym,
• stopień IV (ciężki). Macica jest nieruchoma, przyrośnięta w tyłozgięciu do jelit lub przemieszczona ku tyłowi. Jelita są w zrostach z otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego, więzadeł odbytniczo-macicznych lub trzonu macicy. Ogniska endometriozy pojawiają się w pęcherzu moczowym, wyrostku robaczkowym, pochwie oraz szyjce macicy.

Endometrioza – dieta i leczenie

W stopniu mniej zaawansowanym pacjentki poddaje się leczeniu hormonalnemu. Polega ono na podawaniu przez okres około roku (metodą doustną lub poprzez iniekcje) preparatów hormonalnych, uniemożliwiających owulację. Metoda ta stosowana jest w przypadku pacjentek, które nie starają się o zajście w ciążę. Występują przy tym przykre skutki uboczne, podobne do tych, które towarzyszą klimakterium (uderzenia ciepła, osłabienie). Jajowody można udrożnić metodą laparoskopową (przez usunięcie małych ognisk zapalnych i torbieli o średnicy poniżej 3 cm) lub operacyjną (jeśli są większe). Stosowanie odpowiedniej diety może złagodzić dolegliwości towarzyszące chorobie – zmniejszyć stan zapalny, dolegliwości bólowe, poprawić gospodarkę hormonalną oraz ogólnie wzmocnić organizm.

Leczenie niepłodności kobiet

W wielu przypadkach winę za obniżenie płodności lub niepłodność u kobiet ponosi endometrioza. Leczenie niepłodności polega na udrażnianiu jajowodów lub inseminację domaciczną. Nieraz niezbędne jest poczęcie in vitro.