Dna moczanowa (podagra, artretyzm), jest bardzo poważnym, przewlekłym schorzeniem, na które niestety nie wynaleziono dotąd skutecznego leku. Powstaje w wyniku zaburzeń przemiany materii, które doprowadzają do nieodwracalnego zniekształcenia stawów, związanego z odczuwaniem dotkliwych bólów, które w zaawansowanej postaci powodują trwałe uszkodzenia narządów ruchu i niesprawność fizyczną. Z czasem dochodzi do uszkodzenia nerek, kamicy moczowej i powstawania guzów w tkankach miękkich. Choroba dotyka 1-2% ludności w średnim i starszym wieku, w tym około 20 razy częściej mężczyzn, niż kobiet.
Jakie są przyczyny dny moczanowej?
Dna moczanowa jest tak stara, jak ludzkość i mechanizm jej powstawania został przez naukowców dobrze rozpoznany. Dotąd jednak nie poznano jej podłoża. Choroba może być spowodowana czynnikami genetycznymi, nie bez znaczenia są również błędy żywieniowe, picie alkoholu i zaburzenie pracy hormonów. Najczęściej zapalenie stawów może być pierwszym symptomem zagrożenia dną moczanową. Przyczyny bólu, towarzyszącego zniekształceniu stawów, tkwią w nadmiarze kwasu moczowego. Powstaje on z puryn, których źródłem są spożywane pokarmy oraz produkty rozpadu obumierających tkanek. W zdrowym organizmie są one skutecznie usuwane przez białe ciałka krwi. Jednak u osoby chorej powstaje nadmiar kwasu moczowego i dochodzi do jego krystalizacji. Kryształki kwasu, zwane moczanami, odkładają się w stawach i w przestrzeni okołostawowej, gdzie rosną i ranią okoliczną tkankę, wywołując stan zapalny. Białe krwinki bezskutecznie usiłują je wchłonąć i zneutralizować, zatem choroba postępuje dalej, w szybkim tempie. Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje dny moczanowej: pierwotną i wtórną. Pierwotna wywołana jest odziedziczonym zaburzeniem metabolizmu, polegającym na produkowaniu zbyt dużej ilości kwasu moczowego i problemem z jego wydalaniem. Artretyzm wtórny może rozwinąć się w następstwie cukrzycy typu 2, przewlekłej choroby nerek, nadciśnienia tętniczego krwi, nadużywania alkoholu, stosowania głodówek, niewłaściwej diety, nadwagi, otyłości brzusznej, zaburzenia gospodarki lipidowej (wysoki poziom cholesterolu), białaczki, napromieniowania oraz przyjmowania niektórych leków odwadniających, a nawet nieraz witamin B1 i B12. Bezpośrednia przyczyna powstawania choroby nie jest znana.
Podagra, czyli inaczej dna moczanowa – objawy
Choroba może podstępnie rozwijać się nawet przez kilkanaście lat, nie dając żadnych objawów. Na tym etapie można ją wykryć jedynie przez badanie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi (podwyższenie poziomu tego kwasu nosi nazwę hiperurykemii). Dopiero kiedy pojawi się silny ból w zaatakowanym stawie, można nabrać podejrzenia, że jest to dna moczanowa. Objawy choroby stopniowo nasilają się. Najczęściej dna moczanowa rozpoczyna atak od stawu palucha stopy – nosi wtedy nazwę podagry. Kryształki kwasu mogą odkładać się także w stawie kolanowym (gonagra), łokciowym, nadgarstku lub stawie barkowym (chiragra) oraz w kręgosłupie (rachidagra). Ból, który na początku pojawia się w nocy lub nad ranem, narasta falami i z dnia na dzień staje się coraz bardziej dotkliwy. Po pewnym czasie jest nie do zniesienia. Zajęty staw jest napuchnięty i bardzo wrażliwy na dotyk. Skóra na nim jest napięta, błyszcząca, czerwona lub sino-purpurowa. Jeżeli już po pierwszym ataku nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, a pacjent nie zmieni radykalnie stylu odżywiania, kryształki kwasu moczowego zaczną odkładać się w tkankach miękkich: pięt, palców, uszu oraz torebkach stawowych, tworząc bolesne guzki.
Jak leczyć dnę moczanową?
Chociaż artretyzm jest nieuleczalny, można znacznie złagodzić i spowolnić jego przebieg oraz skutki uboczne. Regularne przyjmowanie leków obniżających stężenie kwasu moczowego we krwi oraz przyspieszających jego wydalanie pozwala unikać kolejnych ataków, jakie wywołuje dna moczanowa. Leczenie wymaga również podjęcia drastycznych zmian w diecie. Powinna ona być uboga w puryny, z których powstaje kwas moczowy. Najwięcej puryn znajduje się w tłustym mięsie, zwłaszcza wieprzowym oraz innych tłustych potrawach, bogatych w białko.
Jaką stosować dietę podczas dny moczanowej?
Specjaliści dokładnie opracowali schemat diety, jakiej należy przestrzegać podczas choroby oraz zasad, do których trzeba się stosować. Należy:
- przyjmować dużo płynów (2 litry dziennie), aby pomóc nerkom wypłukiwać kwas moczowy. Może to być woda mineralna, niesłodzona kawa, słaba herbata oraz kakao,
- spożywać zupy przygotowywane wyłącznie na wywarach warzywnych,
- spożywać więcej produktów roślinnych i świeżych owoców. Można jeść orzechy i grzyby, które chociaż zawierają dużo puryn, nie powodują wzrostu stężenia kwasu moczowego,
- jeść dużo serów i twarogu (nawet tłustych),
- ograniczyć spożycie wędlin i kiełbasy do chleba (nie wolno przekraczać dziennego spożycia 10 dag mięsa i wędlin łącznie), najlepiej zastąpić je pastą twarogową, masłem z dodatkiem ziół, chrzanem lub przecierem pomidorowym,
- wykluczyć spożywanie wieprzowiny. Wołowinę, cielęcinę oraz drób należy gotować w wodzie bez tłuszczu, z dużą ilością warzyw,
- przy posiłkach zawierających dużo puryn należy zrezygnować z picia alkoholu,
- ziemniaki można jeść gotowane, ale lepiej upiec je w folii i spożyć z sosem sporządzonym na bazie jogurtu lub oliwy z oliwek.
Dna moczanowa – dieta i styl życia
Bardzo ważne jest, aby utrzymywać prawidłową masę ciała. Nadwaga i otyłość sprzyjają nawrotom choroby oraz deformacjom stawów (które są wówczas bardziej obciążone). Aby ograniczyć masę ciała, należy postępować bardzo ostrożnie. Przy diecie niskokalorycznej (poniżej 1200 kcal), nisko-węglowodanowej oraz głodówkach objawy choroby mogą się nasilać, ponieważ zamiast cukrów będą spalane tłuszcze i białka, w wyniku czego podnosi się stężenie kwasu moczowego we krwi. Ostatni posiłek powinien być spożywany ok. 2-3 godziny przed snem, ponieważ nocą maleje sprawność wydalania kwasu moczowego po jedzeniu. Należy regularnie ćwiczyć, aby zachować ruchomość i elastyczność stawów. Nie wolno jednak doprowadzać do ich nadmiernego obciążenia (najlepsza jest gimnastyka w wodzie).Dna moczanowa może dotknąć każdego. Chociaż jest nieuleczalna, zmiana nawyków, a przede wszystkim wprowadzenie odpowiedniej diety, może skutecznie ograniczyć zarówno rozwój, jak i nawroty choroby.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
