Przyjęte przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization) normy żywieniowe zalecają zbilansowanie diety pod względem zrównoważonej zawartości białek, tłuszczów i węglowodanów - makroskładników potrzebnych do utrzymania zdrowej kondycji organizmu. Choć tzw. „dieta optymalna” opracowana przez doktora Jana Kwaśniewskiego należy do grupy najpopularniejszych diet odchudzających, naukowcy mówią o licznych zastrzeżeniach jej dotyczących.

W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze zasady jej stosowania diety Kwaśniewskiego, wskazujemy zalecane i niedozwolone produkty w diecie oraz podajemy przykładowy jadłospis. Prezentujemy ponadto stanowisko ekspertów dietetycznych w zakresie bezpieczeństwa stosowania diety optymalnej, omawiamy także przeciwwskazania, konsekwencje i ewentualne skutki uboczne będące następstwem jej długotrwałego przestrzegania.

Zobacz także artykuł: Dieta ketogniczna (keto) – co należy wiedzieć i jakie są wady oraz zalety?

Czym charakteryzuje się dieta Kwaśniewskiego?

Charakteryzowana w niniejszym artykule dieta optymalna jest dietą wysokotłuszczową
i dietą niskowęglowodanową zarazem. Oznacza to, iż opiera się ona na założeniu mówiącym, że podstawą zdrowia człowieka jest odpowiednia, tj. duża, podaż tłuszczów – zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia białka i zmniejszonej ilości węglowodanów. Wskazaną dietę stosuje się głównie w procesach odchudzających, mających na celu redukcję nadmiernej masy ciała. Czasami bywa ona także zalecana w leczeniu otyłości lub nadwagi. 

Makroskładniki w diecie dra Kwaśniewskiego

Jako że głównym składnikiem tej diety są tłuszcze, konsumpcja białka wynosi od 30 do 50 g na dobę, co stanowi jedną trzecią ilości spożywanych tłuszczów. Tyle, co połowa ilości białka stanowią z kolei w diecie węglowodany. Zalecany stosunek poszczególnych składników pokarmowych w diecie Kwaśniewskiego wyrazić można więc za pomocą następującego równania: B : T : W = 1 : 2,5-3,5 : 0,5 (B – białko, T – tłuszcze, W – węglowodany). Jeść należy tyle, aby uzyskać poczucie sytości i jednocześnie zachowywać wskazane powyżej proporcje.

Dieta doktora Kwaśniewskiego – dawniej i dziś

Opisując cechy charakterystyczne diety optymalnej, warto przypomnieć, iż wysokotłuszczowy sposób odżywiania się – tj. dieta ketogenną, bardzo bogata w tłuszcz (80% energii w CRP), była z powodzeniem stosowana od lat dwudziestych XX wieku. Choć stosowano ją w leczeniu ataków epileptycznych (np. w padaczce), skutkowała ona pojawieniem się innych schorzeń – m.in. przemijającej kwasicy metabolicznej oraz zwiększonym wydalaniem wapnia w trakcie procesów filtracyjnych w nerkach.

Obecnie dieta optymalna Kwaśniewskiego to, obok współczesnych i modnych systemów odżywiania się, jak np. dieta DASH czy dieta selfie, popularny sposób na utratę zbędnych kilogramów. Opisywany system „optymalnego żywienia człowieka” rozpowszechnił
w połowie lat 90. propagator diety ubogowęglowodanowej, polski lekarz – dr Jan Kwaśniewski. Swoje założenia dietetyczne dotyczące diety Kwaśniewskiego, przepisy i rady opisał w licznych publikacjach m.in.: Żywienie optymalne, Dieta optymalna – dieta idealna, Tłuste życie czy Dieta optymalna dra Jana Kwaśniewskiego – Książka kucharska.

Jakie są efekty diety doktora Kwaśniewskiego?

Dieta zaproponowana przez dra Jana Kwaśniewskiego miała charakter diety odchudzającej. Według dotychczasowych analiz naukowych przeprowadzonych w kontrolowanych warunkach klinicznych jej stosowanie w okresie od 2 do 52 tygodni powoduje spadek masy ciała u osób z nadwagą.

Dieta optymalna – polecane produkty

Produkty, jakie zaleca się spożywać w przypadku diety Kwaśniewskiego, to m.in.:

• tłuszcze pochodzenia zwierzęcego (np. smalec, słonina, boczek lub masło),
• jaja kurze (głównie żółtko – w ilości co najmniej czterech dziennie),
• sery żółte, pleśniowe i pełnotłuste twarogowe,
• mleko oraz śmietana o dużej zawartości tłuszczu (odpowiednio: 3,2% lub więcej
  i 30%-36%),
• mięso wołowe i wieprzowe (np. karkówka),
• tłuste galarety i wędliny (najlepiej podrobowe – np. kaszanki, pasztety, salcesony, bekon i parówki),
• drób (zwłaszcza kaczka i gęś),
• smażone, tłuste ryby,
• warzywa – m.in. pomidory, ogórki i warzywa kapustne, np. zupa kapuściana (tzw. zupa Kwaśniewskiego),
• owoce jagodowe (m.in. agrest, czarne porzeczki i jagody),
• oleje roślinne (m.in. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, margaryna miękka do smarowania pieczywa),
• majonez, wysokotłuszczowe wywary i rosoły.

Osiągnięcie właściwych rezultatów wspomoże także właściwe nawodnienie organizmu. Pijąc odpowiednie ilości płynów, w tym zioła, herbaty i wodę z cytryną i imbirem, dbamy o prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. W diecie Kwaśniewskiego dozwolone jest także picie kawy i herbaty, napoje te mogą być spożywane jednak wyłącznie bez dodatku cukru czy innych słodzików.

Jakich produktów należy unikać, będąc na diecie Kwaśniewskiego?

Do produktów zabronionych w diecie optymalnej należą:

• słodycze i inne przekąski (podjadane np. w czasie pracy lub nauki),
• cukier, słodziki i miód,
• produkty zbożowe i ich przetwory (w tym mąka, ryż, kasze, pieczywo i makaron),
• wysokoskrobiowe warzywa (np. ziemniaki) i owoce o wysokiej zawartości węglowodanów oraz ich przetwory (np. dżemy, konfitury, kompoty),
• białka jaj,
• suche nasiona roślin strączkowych (np. groch i fasola),
• napoje słodzone.

Przykładowy jadłospis w diecie Kwaśniewskiego

Jedną z najbardziej urozmaiconych diet odchudzających jest dieta Kwaśniewskiego. Jadłospis diety składać może się z dań głównych, zwłaszcza mięsnych i rybnych, zup (np. zupy grochowej lub kapuśniaku) i deserów (np. placki serowe z jabłkami, budyń z żółtek). Przykładowe przepisy znaleźć można w publikacjach autorstwa dra Kwaśniewskiego.

Czy są skutki uboczne diety Kwaśniewskiego?

Do krótkofalowych skutków ubocznych diety Kwaśniewskiego należą m.in. odwodnienie, skurcze, zaparcia, bóle brzucha i spadek ciśnienia. Przy długotrwałym stosowaniu diety optymalnej możemy narazić się na ryzyko chorób serca, kamicy nerkowej, osteoporoza czy zapalenie trzustki.

Dieta Kwaśniewskiego a opinie dietetyków

Mimo że dieta optymalna jest chwalona i doceniana przez osoby przestrzegające jej zasad, specjaliści z zakresu dietetyki oraz lekarze zdecydowanie odradzają dietę Kwaśniewskiego. Opinie krytyczne ekspertów ds. żywienia wynikają bowiem z jej polemicznego charakteru. Dieta doktora Kwaśniewskiego wzbudza liczne kontrowersje, które łączyć należy z jej bezpośrednim wpływem na życie i zdrowie człowieka. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy może ona prowadzić do rozwoju chorób cywilizacyjnych, np. otyłości i cukrzycy. Jej stosowanie negują współcześnie zarówno członkowie Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych, jak i eksperci reprezentujący Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk. Ich zdaniem zwiększenie w diecie Kwaśniewskiego podaży tłuszczów zwierzęcych przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia warzyw i owoców skutkuje większym ryzykiem zachorowalności na choroby niedokrwienne, zawały serca czy udary mózgu.