Dieta bezglutenowa ma na celu niedostarczanie organizmowi białka, jakim jest gluten. Dotyczy ona osób, u których zdiagnozowano celiakię bądź nietolerancję glutenu. Jest to sposób odżywiania, który towarzyszy osobie chorej już do końca życia. Na czym opiera się dieta bezglutenowa, jakie produkty można spożywać, a które definitywnie należy wykluczyć z menu?
Z artykułu dowiesz się:
- czym jest gluten i gdzie występuje,
- jakie są wskazania do przejścia na dietę bezglutenową,
- w czym znajduje się gluten,
- jakie są zasady przygotowywania posiłków na diecie bezglutenowej,
- czy na diecie bezglutenowej może wystąpić niedobór witamin i minerałów,
- czy dieta bezglutenowa wspomaga odchudzanie,
- jakie są zagrożenia nieuzasadnionej eliminacji glutenu?
Czytaj także: Celiakia - przyczyny, objawy, diagnostyka
Czym właściwie jest gluten i w jakich produktach występuje?
Gluten to rodzaj białka, który naturalnie występuje w pszenicy, życie oraz w jęczmieniu. Gluten wpływa na zachowanie naturalnego aromatu konkretnego produktu, dlatego często dodaje się go do produktów mechanicznie. Znajdziemy go między innymi w:
- pieczywie,
- makaronach,
- wyrobach cukierniczych,
- niektórych kaszach,
- kawie zbożowej,
- płatkach śniadaniowych,
- chipsach.
Producenci chętnie dodają go także do wędlin, jogurtów, parówek czy wyrobów garmażeryjnych. Należy uważać na warzywa w puszkach, majonezy, musztardy oraz czekoladę.
Wskazania do przejścia na dietę bezglutenową – kiedy i jakie przyczyny powinny skłonić do zmiany diety?
Dla kogo dieta bezglutenowa będzie najlepszym wyborem? W ostatnim czasie można o niej sporo usłyszeć, co daje wrażenie, że tego rodzaju sposób odżywiania stał się po prostu modny. Niemniej jednak z medycznego punktu widzenia istnieją konkretne wskazania do stosowania diety bezglutenowej. Lekarze wskazują 4 sytuacje:
- nietolerancja glutenu,
- celiakia,
- alergia na gluten,
- choroba Duhringa (tak zwana celiakia skórna).
Dieta bez pszenicy może być wprowadzona na każdym etapie życia - często ma to miejsce w przypadku małych dzieci, jednak nie ma przeciwwskazań, aby w razie potrzeby przechodzili na nią również seniorzy. Ostateczną decyzję w tej materii podejmuje lekarz prowadzący.
Dieta bezglutenowa – kluczowe wsparcie w celiakii i nietolerancji glutenu
Wskazania do diety bezglutenowej to przede wszystkim celiakia oraz nietolerancja glutenu. Na chwilę obecną lekarze nie dysponują skutecznymi metodami leczenia tych przypadłości, dlatego najważniejsze jest prowadzenie zrównoważonego stylu życia oraz przestrzeganie zasad żywienia w chorobie. Celiakia daje niespecyficzne objawy, choć w wielu przypadkach pacjenci skarżą się głównie na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak:
Niemniej jednak celiakia może dawać też objawy skórne lub powodować pogorszenie samopoczucia. Podobne objawy daje nietolerancja glutenu. Te dwie choroby bywają mylone, jednak w przypadku celiakii dochodzi do stanu zapalnego wyściółki jelit, natomiast nietolerancja glutenu rozpatrywana jest w kontekście uczulenia na ten składnik. Mamy więc do czynienia z inną etymologią podobnych objawów.
W czym znajduje się gluten? Z czego należy zrezygnować w diecie bezglutenowej?
Co jeść na diecie bezglutenowej? Dieta w celiakii przewiduje możliwość spożywania wszystkiego, co nie zawiera glutenu. Definitywnie należy więc wykluczyć produkty zbożowe, w tym pieczywo lub wyroby cukiernicze. Kupując wędlinę, jogurty czy nawet warzywa w puszce, musimy zwracać uwagę na to, czy w ich składzie nie znajduje się gluten. Często bowiem dodaje się go tam, gdzie nie występuje w formie naturalnej.
Wiedząc, gdzie jest gluten, można skomponować zdrowe i pełnowartościowe menu. Warto posiłkować się produktami, które nie zawierają glutenu, a więc zostały przygotowane na przykład na bazie mąki bezglutenowej. Oznacza się je symbolem przekreślonego zboża.
Zasady przygotowywania posiłków w diecie bezglutenowej – wydzielanie stref i bezpieczeństwo
Jakie są zasady przygotowywania posiłków w diecie bezglutenowej? Przede wszystkim należy wydzielić w kuchni odpowiednie strefy - taką, w której będą przygotowywane posiłki bez glutenu i taką, w której przygotujemy posiłki na bazie produktów zawierających gluten. Wydzielanie stref nie jest konieczne jedynie w przypadku, gdy wszyscy domownicy spożywają produkty bezglutenowe.
Jako pierwsze zawsze przygotowujemy posiłki niezawierające glutenu, tak aby nie doszło do zasypania produktów na przykład mąką pszenną. Składniki bez glutenu przechowujemy w szafkach wyżej niż te, które zawierają gluten. Jednocześnie musimy pamiętać o odpowiedniej higienie, chcąc zapewnić sobie maksimum bezpieczeństwa.
Dieta bez glutenu a ryzyko niedoboru witamin i minerałów – co suplementować przy celiakii?
Celiakia a odporność to temat, który często poruszany jest w kontekście diety bezglutenowej. Mowa tutaj głównie o ewentualnych niedoborach witamin i minerałów towarzyszących osobom odżywiającym się ubogo. Dieta bez pszenicy, co do zasady, powinna dostarczać niezbędnych witamin takich jak witamina A, C czy E oraz minerałów takich jak żelazo, magnez czy potas. Mogą jednak pojawić się niedobory:
- witaminy B6,
- witaminy B12,
- ryboflawiny.
W takich przypadkach warto sięgnąć po odpowiednie suplementy diety - takie, które nie zawierają w składzie glutenu. Chcąc wiedzieć, jakie witaminy przy celiakii suplementować, możemy wykonać badania krwi.
Dieta bezglutenowa a utrata wagi – nowy sposób na chudnięcie? Rozwiewamy wątpliwości
Efektem diety bezglutenowej jest brak występowania objawów celiakii czy nietolerancji glutenu, głównie ze strony układu pokarmowego. Niemniej jednak coraz częściej mówi się o niej
(podobnie jak o diecie bez laktozy) w kontekście odchudzania. Dla kogo dieta bezglutenowa będzie dobrym wyborem? Otóż rekomenduje się, aby przechodziły na nią wyłącznie osoby posiadające zalecenie lekarza.
Tymczasem odchudzanie opiera się na zredukowaniu liczby przyjmowanych kalorii i codziennej aktywności fizycznej. Dieta bezglutenowa, w przypadku osób odchudzających się, może prowadzić do niedoborów witamin i minerałów. Samo wykluczenie glutenu z menu nie spowoduje, że schudniemy. Jadłospis na diecie bezglutenowej powinien być skomponowany przez dietetyka i dopasowany do potrzeb konkretnego pacjenta. Tymczasem samodzielne wykluczanie glutenu, zwłaszcza jeśli jedynym celem jest pozbycie się dodatkowych kilogramów, nie będzie odpowiedzialnym działaniem.
Zagrożenia nieuzasadnionej eliminacji glutenu – o przejściu na dietę bez glutenu powinien decydować lekarz
Decyzja o przejściu na dietę bezglutenową nie może zapaść mimowolnie. Taki sposób odżywiania jest wskazany wyłącznie w konkretnych przypadkach, tymczasem nieuzasadnione eliminowanie glutenu niesie za sobą spore ryzyko. Przede wszystkim może prowadzić do powstawania niedoborów.
Często diecie bez pszenicy towarzyszy zwiększone spożycie tłuszczów, które prowadzą do nadciśnienia tętniczego czy miażdżycy. Badania wykazują, że regularne spożywanie produktów zbożowych zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory i pomaga w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Dlatego też dieta bez glutenu dla osób z celiakią czy nietolerancją - tak, natomiast dla pozostałych osób - nie.
