Dbanie o odpowiednią podaż witamin jest niezbędne do zachowania zdrowia. Ponieważ większość witamin potrzebnych do funkcjonowania ludzkiego organizmu nie może być przez niego wytwarzana, konieczne jest takie komponowanie diety, aby dostarczyć te elementy z zewnątrz. Chociaż witamina D należy do niewielkiego grona witamin endogennych (czyli syntetyzowanych wewnątrz ludzkiego ciała), w naszej szerokości geograficznej wskazane jest jej suplementowanie. Nie należy jednak tego robić bez pewnej wiedzy. Czy można przedawkować witaminę D? Jakie są objawy nadmiaru witaminy D w organizmie? I jak bardzo jest to niebezpieczne zjawisko?

Rola witaminy D w organizmie – dlaczego jest tak ważna?

Witamina D jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach. Oznacza to, że do prawidłowego jej przyswajania potrzebne są wysokiej jakości tłuszcze: witamina D jest wchłaniana przez cząsteczki tłuszczu, które następnie przemieszczają się przez jelito cienkie i dostają się do obiegu krwi. W odróżnieniu od witamin rozpuszczalnych w wodzie, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą być przechowywane w ciele, kiedy nie są wykorzystywane.

Witamina D odpowiada przede wszystkim za regulowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej. Dlatego jest niezbędna do prawidłowego formowania się kości, zębów, ale także funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. Bez prawidłowej podaży witaminy D zawodzi układ immunologiczny, cierpi także największy ludzki narząd, czyli skóra, na której pojawiają się stany zapalne.

Wielokrotnie dowiedziono, że dbanie przez całe życie o odpowiednią dawkę witaminy D może zmniejszyć ryzyko występowania chorób nowotworowych, jak również schorzeń autoimmunologicznych. 

Czym jest przedawkowanie witaminy D?

Jak już wspomniano, witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach i może być kumulowana wewnątrz organizmu. To z kolei może prowadzić do nadmiaru wit D. Czy jednak wysoki poziom witaminy D3 jest niebezpieczny dla zdrowia?

Na początek należy wspomnieć, że chociaż jest możliwe, zdarza się wyjątkowo rzadko: szczególnie w naszej szerokości geograficznej, w której zdecydowana większość osób ma niedobory w tym zakresie. Wynika to z faktu, że witamina D głównie jest syntetyzowana przez nasz organizm pod wpływem światła słonecznego: zgodnie z zaleceniami, powinno się przebywać na słońcu przez co najmniej 20-30 minut dziennie z odkrytymi przedramionami i udami. W Polsce z przyczyn obiektywnych nie jest to możliwe przez znaczną część w roku: przeszkadza w tym zarówno niesprzyjająca pogoda, jak i tryb pracy (bez sjesty, od 9 do 17 dla większości osób). 

Ponadto, nie ma możliwości, aby nadmiar witaminy D3 pojawił się u osób, które przebywają na słońcu lub spożywają dużo produktów będących doskonałym źródłem tej witaminy.

 Przedawkowanie witaminy D może jednak nastąpić na skutek przyjmowania zbyt dużej dawki suplementów diety lub leków. 

Jak rozpoznać przedawkowanie witaminy D?

Przedawkowanie witaminy D (czyli hiperwitaminoza D) jest stwierdzana, kiedy stężenie tej witaminy w surowicy krwi przekracza 60 ng/ml. Nie można do takiego stanu doprowadzić, jeśli stosuje się dawki zgodne z rekomendacjami i zażywa witaminę D pod okiem swojego lekarza.

Skutki nadmiaru witaminy D z początku mogą nie być widoczne u zdrowych osób. Niestety, sprawa ma się inaczej w przypadku chorych na zespół Williamsa-Beurena, idiopatyczną hiperkalcemię dziecięcą, choroby ziarniniakowe i chłoniaki. Skutki uboczne witaminy D zażywanej w dużych ilościach mogą być u tych pacjentów wyjątkowo dotkliwe. 

Zarówno skutki, jak i objawy przedawkowania witaminy D powinny być mierzone i stwierdzane przez lekarza na podstawie badań przeprowadzonych z surowicy krwi.

Kiedy dochodzi do przedawkowania witaminy D?

Do przedawkowania witaminy D może dojść przy regularnym zażywaniu suplementów diety o dawce 10 000 IU na dobę lub przy jednorazowym zażyciu dawki 50 000 IU. Jak już wspomniano, nie jest możliwe przedawkowanie witaminy D przez syntezę skórną bądź przez spożywanie produktów spożywczych ją zawierających. 

Hiperwitaminoza (nadmiar) a zatrucie witaminą D

Nadmiar witaminy D, czyli hiperwitaminoza D, jest stwierdzana, gdy jej stężenie przekracza 50-60 ng/ml w surowicy krwi.

Toksyczne działanie witaminy D, czy też zatrucie witaminą D, występuje, gdy poziom witaminy jest wyższy 100 od ng/ml. Dodatkowo zatrucie stwierdza się, jeśli wysokiemu stężeniu witaminy D towarzyszy hiperkalcemia (wysokie stężenie wapnia we krwi) oraz hiperkalciuria (czyli wzmożone wydalanie wapnia z moczem).

Zatrucie witaminą D może stanowić śmiertelne zagrożenie dla pacjenta. Przy zastosowaniu prawidłowego leczenia (głównie glikokortykoidami i bisfosfonianami), rokowania są bardzo dobre. Mimo to, skutki przedawkowania i zatrucia witaminą D mogą być przez pacjenta odczuwane przez długie lata, a nawet do końca życia. 

Skutki i objawy przedawkowania witaminy D

Objawy przedawkowania witaminy D mogą być nieswoiste, takie jak pojawiające się zapalenia skóry, nawracające nudności i utrata apetytu oraz bóle głowy i brzucha. Oprócz tego u części pacjentów pojawiają się zaparcia, z kolei u innych: biegunka. Skutki przedawkowania witaminy D to także nadmierna potliwość, nadpobudliwość, rozdrażnienie, nieregularna praca serca czy metaliczny posmak w ustach. U niektórych osób pojawia się wysypka po witaminie D (w szczególności po dużych dawkach). 

Zazwyczaj pacjenci, u których stwierdza się przedawkowanie witaminy D, zgłaszają się do lekarza z licznymi objawami, które z początku bywają łączone z innymi przypadłościami. Warto mieć świadomość, że przy regularnym suplementowaniu witaminy D, należy bezwzględnie poinformować o tym lekarza: to może pomóc przyspieszyć diagnozę. 

Nadmiar wit D3: objawy

• ogólne "rozbicie" i złe samopoczucie jak przy grypie czy przeziębieniu,
• osłabienie i otępienie,
• nadpobudliwość i nadreaktywność,
• zaburzenia ze strony układu nerwowego, takie jak drgawki czy mimowolne ticki,
• intensywne pragnienie,
• bóle brzucha,
• mdłości wymioty,
• chroniczne i bolesne zaparcia,
• brak apetytu,
• ból głowy i oczu,
• świąd i pieczenie skóry,
• powiększenie śledziony
• powiększenie i/lub uszkodzenie wątroby.

Jak leczyć przedawkowanie witaminy D?

Przedawkowanie witaminy D nie może być leczone jednym konkretnym lekiem, ponieważ nie ma na nie odpowiedniego antidotum. Jeśli stwierdzi się przedawkowanie, konieczne jest monitowanie stężenia wapnia w surowicy krwi. W zależności od tego, jak wysokie będzie to stężenie, lekarz może zalecić specjalistyczną dietę bezwapniową lub ubogowapniową. Dodatkowo może zmniejszać stężenie wapnia za pomocą kalcytoniny, forsowania diurezy, podawania dużej dawki płynów i glikokortykosteroidów. 

Jak zapobiegać przedawkowaniu witaminy D?

Przedawkowanie wit D3 w zdecydowanej większości przypadków jest związane z zażywaniem nadmiarowej dawki suplementów diety lub leków zawierających tę witaminę. Dlatego chociaż preparaty tego typu są zazwyczaj dostępne bez recepty, należy stosować je z umiarem i najlepiej pod kontrolą lekarza. Zaleca się także regularnie (przynajmniej raz w roku) dokonywać oznaczenia witaminy D w surowicy krwi: to pozwoli na dobranie prawidłowej dawki suplementu i zapobiegnie zarówno przedawkowaniu, jak i niedoborom omawianej witaminy.