Co to jest chłoniak?
Chłoniak (lymphoma) jest nowotworem złośliwym komórek układu chłonnego: limfocytów B, limfocytów T lub komórek cytotoksycznych (NK). Zajmuje węzły chłonne, śledzionę, szpik kostny, krew oraz inne narządy. Choroba może mieć przebieg agresywny lub przewlekły. Na chłoniaka może zachorować każdy, często występuje też u dzieci. Limfocyty należą do białych ciałek krwi, pełniąc niezwykle ważną funkcję w układzie immunologicznym człowieka. Układ odpornościowy należy do jednego z najbardziej skomplikowanych układów w ludzkim organizmie. Stanowi niezwykle precyzyjny mechanizm, dzięki czemu zapewnia skuteczną ochronę przed różnymi czynnikami, stanowiącymi zagrożenie dla zdrowia (bakteriami, wirusami, grzybami itp.). Wykazuje ponadto zdolność uczenia się, co sprawia, że szybko dostosowuje swoje działania do zmieniających się patogenów i różnych bodźców. Limfocyty dzielą się na wiele podtypów, a każdy z nich pełni odmienne funkcje. Białe krwinki wytwarzane są w szpiku kostnym, aby jednak nabrały cech niezbędnych do skutecznego działania, po przedostaniu się do krwi przechodzą dalsze etapy rozwoju (w przeciwieństwie do czerwonych krwinek, które rodzą się w pełni dojrzałe). Zaburzenia powstające na etapie tworzenia i dojrzewania limfocytów przyczyniają się do powstawania chłoniaka. Nieraz zdarza się, że limfocyty z nieznanych powodów zaczynają atakować i niszczyć komórki własnego organizmu (np. Zespół Sjögrena). W takim przypadku mówimy o chorobie autoimmunologicznej.
Jakie są rodzaje chłoniaków?
Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje chłoniaków: chłoniaka ziarniczego (ziarnica złośliwa, zwana również jako chłoniak Hodgkina) oraz chłoniaka nieziarniczego. Chłoniak ziarniczy występuje najczęściej u osób młodych – między 20. a 40. rokiem życia – oraz dojrzałych: po 50. roku życia. Chłoniaka nieziarniczego spotyka się najczęściej u osób w starszym wieku (powyżej 60. roku życia) oraz u dzieci. Chłoniak nieziarniczy może przybierać wiele różnych postaci, do których wg. Światowej Organizacji Zdrowia zaliczono:
- chłoniaka nieziarniczego grudkowego,
- białaczkę włochatokomórkową,
- białaczkę limfoblastyczną B-komórkową,
- chłoniaka strefy brzeżnej,
- chłoniaka Burkitta,
- przewlekłą białaczkę limfocytową,
- szpiczaka plazamocytowego (szpiczak mnogi, choroba Kahlera),
- ziarniniaka grzybiastego,
- chłoniaka z obwodowych komórek T,
- makroglobulinemię Waldenströma,
- chłoniaka z komórek płaszcza,
- chłoniaka rozlanego z dużych komórek B.
Jak powstaje chłoniak?
Jeśli na etapie powstawania lub dojrzewania limfocytów wystąpi jakiś błąd (najczęściej uwarunkowany genetycznie), zaburza on ich prawidłowy wzrost, co w następnie powoduje transformację w komórki nowotworowe. Zaczynają się one wówczas nadmiernie namnażać w miejscu, w którym powstały (najczęściej w węźle chłonnym), a następnie przenosić się i gromadzić w różnych częściach organizmu, wywołując chorobę. Chłoniak może zaatakować węzły chłonne, śledzionę, szpik kostny, krew oraz inne narządy. Jest on nowotworem złośliwym, co oznacza, że opisany powyżej proces postępuje przez cały okres trwania choroby i nie cofa się samoistnie. Nieprzerwanie prowadzone są badania naukowe nad ustaleniem przyczyn wywołujących zaburzenia mechanizmów komórkowych, prowadzących w szczególności do transformacji nowotworowej. Pozwoliłoby to na stworzenie skutecznych leków, mogących przeciwdziałać tym procesom, ponieważ stosowana obecnie chemioterapia jest niezwykle toksyczna. Niestety, specjalistom nie udało się jeszcze ustalić, co jest konkretną przyczyną rozwoju chłoniaków. Wiadomo jedynie, co sprzyja powstawaniu choroby. Znane są także czynniki ryzyka.
Jakimi rodzajami charakteryzują się chłoniaki?
Wyróżnia się wiele typów chłoniaka, w zależności od rodzaju limfocytów, które uległy zmutowaniu oraz od etapu rozwoju, na którym się aktualnie znajdowały. Wywiera to decydujący wpływ na szybkość rozwoju choroby i jej przebieg. Nieleczone chłoniaki agresywne mogą doprowadzić do śmierci w ciągu kilku lub kilkunastu miesięcy, natomiast chłoniaki powolne (łagodne, indolentne) pozwalają przeżyć pacjentom nawet kilkanaście lat. Zobacz też: https://www.wapteka.pl/blog/artykul/helicobacter-pylori-jak-leczyc-jakie-sa-objawy-helicobacter.
Jak diagnozowany jest chłoniak?
Rozpoznanie nowotworu w jego najwcześniejszym stadium znacznie zwiększa szansę na wyleczenie. Dlatego specjaliści zalecają, aby każde przedłużające się powiększenie węzłów chłonnych było konsultowane z lekarzem rodzinnym. Warto również przynajmniej raz w roku wykonywać morfologię krwi. Niedokrwistość lub leukocytoza może wskazywać na to, że rozwija się chłoniak. Objawy występujące na początku choroby są niespecyficzne, dlatego bardzo trudno nowotwór ten wykryć we wczesnej fazie. Początkowe objawy chłoniaka w postaci uczucia zmęczenia, nocnych potów oraz spadku masy ciała mogą być mylone z osłabieniem, wywołanym przepracowaniem, niewłaściwą dietą, odchudzaniem lub prowadzeniem niehigienicznego trybu życia. Powiększenie węzłów chłonnych oraz gorączka mogą również wskazywać na przeziębienie czy grypę. Dlatego kluczową rolę odgrywa diagnostyka. Podstawę rozpoznania stanowi ocena histopatologiczna węzła chłonnego lub innej nacieczonej tkanki. Charakterystyczne dla chłoniaka Hodgkina jest stwierdzenie w nacieku obecności komórek Reed-Sternberga oraz komórek Hodgkina. Badanie histopatologiczne pozwala także ustalić typ chłoniaka, co ma istotne znaczenie dla rokowania oraz wyboru sposobu leczenia. W ustaleniu stopnia zaawansowania choroby, oceny ilości powiększonych węzłów oraz lokalizacji nacieków pozawęzłowych pomaga badanie PET (pozytronowa tomografia emisyjna).
Jak należy leczyć chłoniaka?
W leczeniu nowotworów stosuje się dwie metody: chemioterapię oraz radioterapię. W przypadku zdiagnozowania chłoniaków powolnych (np. w przewlekłej białaczce limfatycznej), kiedy choroba rozwija się latami, nie wywołując dokuczliwych objawów, pacjenci, szczególnie w podeszłym wieku, poddawani są jedynie stałej obserwacji lekarskiej. Zastosowanie w ich przypadku chemio- lub radioterapii przyniosłoby więcej negatywnych skutków niż korzyści. Tym bardziej że chłoniaki powolne bardzo trudno jest całkowicie wyleczyć. Zupełnie inaczej postępuje się z chłoniakami agresywnymi – w tym wypadku należy jak najszybciej zastosować radio- lub chemioterapię. Najlepsze rokowania obserwuje się przy chłoniakach Hodgkina (trwałe wyleczenie zachodzi u 9. na 10. pacjentów). Zobacz też: https://www.wapteka.pl/blog/artykul/monocyty-o-czym-swiadcza-podwyzszone-monocyty.
Na szczęście zachorowania na chłoniaka w Polsce zdarzają się stosunkowo rzadko (w 2010 roku, wg danych Krajowego Rejestru Nowotworów chłoniaki stanowiły ok. 2,5% zachorowań, czyli ok. 3,5 tys. przypadków).
