Ból z tyłu głowy: rodzaje, przyczyny i leczenie. Co może oznaczać ucisk z tyłu głowy?

Pacjenci skarżą się na ból zlokalizowany z tyłu głowy. Ból głowy to powszechna przypadłość, która dotyczy każdego, bez względu na płeć i wiek. Niejednokrotnie bywa ignorowana lecz może również zwiastować poważniejszą chorobę. Z poniższego artykułu dowiesz się, o czym może świadczyć ból z tyłu głowy, jakie są jego przyczyny, metody diagnozowania oraz sposoby leczenia.

Ból z tyłu głowy – o czym może świadczyć?

W większości przypadków ból z tyłu głowy jest podstawowym objawem, który nie ma uzasadnionej przyczyny. Wówczas spowodowany jest zazwyczaj niewłaściwym stylem życia: nadmiernym spożywaniem kofeiny lub alkoholu, niedoborem witamin i minerałów oraz zbyt małą ilością snu. Może być jednak bólem wtórnym, czyli wynikać z innego, towarzyszącego mu schorzenia. W takim przypadku, poza bólem z tyłu głowy, pojawiają się także inne, dodatkowe dolegliwości. 

Inne dolegliwości przy bólu z tyłu głowy – światłowstręt, nudności, wymioty, ból uszu – o czym mogą świadczyć?

• Napięciowy ból głowy

To najczęściej występujący rodzaj bólu głowy, bo dotyka ok. 1,5 miliarda ludzi na świecie. Mogłoby się wydawać, iż jest to jednostka chorobowa, która nie wymaga szczególnej atencji. Jeżeli jednak występuje w formie przewlekłej, może w znaczący sposób ograniczać funkcjonowanie człowieka i obniżać jego jakość życia. Napięciowy ból głowy występuje bez dodatkowych dolegliwości, takich jak uczucie pulsowania, nudności lub wymioty. Podczas ataku może jednak doskwierać światłowstręt (fotofobia) oraz nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia). Charakterystyczny jest także ucisk z tyłu głowy, czasem ma się wrażenie hełmu bądź obręczy nałożonej na głowę. 

• Migrena

Przypadłość ta jest samoistnym bólem głowy i towarzyszy człowiekowi przez większość jego życia. Częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, a pierwsze napady pojawiają się zwykle u młodych osób. Może trwać od kilku, do nawet kilkudziesięciu godzin, po czym następują kilkudniowe bądź kilkutygodniowe przerwy. Zazwyczaj ból jest jednostronny, ale w każdym napadzie może być zlokalizowany w innym miejscu. Pacjenci opisują go nie raz jako pulsujący ból z tyłu głowy lub w okolicach skroni. Migrena charakteryzuje się dodatkowo: nudnościami i wymiotami, nadwrażliwością na zapachy, światło i dźwięk, a także zaburzeniami wegetatywnymi. Znamienny jest także przebieg choroby, w którym najpierw występuje tzw. aura (objawy poprzedzające migrenę), następnie napad bólu głowy, po czym odczuwa się wyczerpanie oraz senność.

• Neuralgia potyliczna

Jest to przewlekły zespół bólowy, który pacjenci często opisują, jako ból z tyłu głowy nad karkiem lub jako ból w potylicy. Neuralgia potyliczna związana jest z podrażnieniem lub uszkodzeniem nerwu potylicznego i korzenia C2. Spowodowana jest nadmiernym napięciem karku lub urazem w jego okolicy. Może być także skutkiem zabiegu chirurgicznego, cukrzycy lub choroby nowotworowej. Ból ma zwykle charakter stały, któremu towarzyszyć mogą nudności, zaburzenia wzroku, szum w uszach. Najbardziej charakterystyczny jest jednak ból z tyłu głowy i zawroty głowy.

• Podciśnienie śródczaszkowe

Schorzenie to występuje niezwykle rzadko i znane jest również jako samoistne podciśnienie śródczaszkowe. Rozwija się w efekcie wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego na skutek przerwania ciągłości opon mózgowo-rdzeniowych. Szczyt zachorowań przypada na 4. dekadę życia i częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. W obrazie klinicznym charakterystyczną cechą jest ból (również z tyłu głowy), który pojawia się chwilę po przyjęciu pozycji siedzącej i ustępuje lub łagodnieje po przyjęciu pozycji leżącej. Dodatkowo występować mogą zaburzenia słuchu lub szumy uszne określane przez pacjentów jako "echo w głowie" lub "wrażenie bycia pod wodą". 

• Przepuklina kręgosłupa szyjnego

Inaczej - dyskopatia szyjna. Tak określa się zespół objawów, które mają miejsce w przypadku zaburzenia przewodnictwa nerwu rdzenia kręgowego. Wśród objawów często występuje kłujący ból z tyłu głowy, przenikliwy i promieniujący. Ponadto pacjent skarży się na uczucie mrowienia i drętwienia rąk, ograniczenie ruchomości i upośledzenie motoryki małej. 

• Krwotok podpajęczynówkowy

Podstawowym objawem krwotoku podpajęczynówkowego jest bardzo silny, ostry, "piorunujący" ból z tyłu głowy, w okolicy potylicy i karku. Spowodowany jest pęknięciem tętniaka, na skutek urazu głowy lub w wyniku skazy krwotocznej. Podczas przebiegu krwotoku mogą występować dodatkowo nudności i wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięk, napady padaczki, a także utrata przytomności.

Sztywność karku i ból z tyłu głowy

Sztywność karku i ból z tyłu głowy to dolegliwości, które mogą mieć różne przyczyny – od przeciążenia mięśni po poważniejsze schorzenia neurologiczne. Często występują razem i utrudniają codzienne funkcjonowanie, dlatego nie warto ich ignorować.

Możliwe przyczyny:

• Przewianie lub napięcie mięśni szyi
  
• Długotrwała praca w jednej pozycji (np. przy komputerze)
  
• Migrena z komponentą szyjną
  
• Nadciśnienie tętnicze
  
• Zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego
  
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (wymaga natychmiastowej interwencji)
  
• Stres i napięcie emocjonalne

Kłujący ból głowy z tyłu po prawej stronie

Kłujący ból głowy z tyłu po prawej stronie może być objawem zarówno przejściowego napięcia mięśni, jak i poważniejszych dolegliwości neurologicznych. Jego nagłe pojawienie się lub nawracający charakter powinny skłonić do obserwacji, a w niektórych przypadkach – do konsultacji z lekarzem.

Możliwe przyczyny:

• Napięciowy ból głowy
  
• Nerwoból potyliczny (neuralgia nerwu potylicznego)
  
• Przeciążenie mięśni karku i szyi
  
• Ucisk na nerwy w odcinku szyjnym kręgosłupa
  
• Wzrost ciśnienia tętniczego
  
• Stany zapalne zatok lub ucha po tej stronie
  
• Siniaki lub urazy głowy w tej okolicy

Pulsujący ból z tyłu głowy po lewej stronie

Pulsujący ból z tyłu głowy po lewej stronie może mieć różne podłoże – od migreny po problemy z kręgosłupem szyjnym. Tego typu ból bywa nasilający się stopniowo, może promieniować i utrudniać koncentrację lub sen. Warto przyjrzeć się dodatkowym objawom, które mogą pomóc w określeniu przyczyny.

Możliwe przyczyny:

• Migrena zlokalizowana jednostronnie
  
• Zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa
  
• Nerwoból nerwu potylicznego
  
• Przemęczenie lub długotrwałe napięcie mięśni karku
  
• Zaburzenia naczyniowe (np. nadciśnienie)
  
• Stres i napięcie emocjonalne
  
• Niedotlenienie organizmu lub odwodnienie

Przyczyny i czynniki wyzwalające ból z tyłu głowy. U kogo najczęściej występują?

Ból z tyłu głowy bardzo często nie jest związany z żadnym poważniejszym schorzeniem. Może wynikać ze zmęczenia lub stresu, często jest pochodną problemów hormonalnych, a także niewłaściwego stylu życia. Pojawia się na skutek palenia papierosów, nadużywania alkoholu, bądź w reakcji na diametralne zmiany ciśnienia atmosferycznego. Ból głowy może być także spowodowany przez zbyt częste przyjmowanie leków przeciwbólowych. Mówimy wówczas o tzw. polekowym bólu głowy lub inaczej bólu z odbicia. Często wynika jednak z takich schorzeń, jak problemy z tarczycą, anemią, niewydolnością krążenia, a nawet z zaburzeń psychicznych. Jeżeli dana osoba odczuwa pulsujący ból z tyłu głowy po lewej stronie, może to świadczyć o problemach z nadciśnieniem tętniczym lub o stanie zapalnym w obrębie ucha środkowego. Podobny, jednostronny ból głowy, może występować w przypadku neuralgii nerwu trójdzielnego. 

Rodzaje bólu występującego z tyłu głowy: diagnostyka i leczenie

Ból głowy może być pierwotny lub wtórny. W pierwszym przypadku mówimy o sytuacjach, kiedy ból pojawia się sporadycznie i mija samoistnie, gdyż nie jest powiązany z żadnymi poważniejszymi schorzeniami. Do załagodzenia tego typu bólu głowy wystarczają zwykle leki bez recepty, które zawierają paracetamol, ibuprofen lub kwas acetylosalicylowy. Jeżeli jednak ból z tyłu głowy pojawia się częściej, jest uciążliwy i dodatkowo występują takie objawy, jak: nudności, wymioty, zawroty głowy, osłabienie lub zaburzenia widzenia, konieczna jest pilna interwencja lekarza rodzinnego, internisty lub nawet neurologa. 

Niekiedy ciężko jest o jednoznaczne wskazanie źródła bólu z tyłu głowy. Aby to określić, w pierwszej kolejności lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, w którym pyta o charakter bólu, jego lokalizację i okoliczności, w których się pojawia. Następnie przeprowadza badania fizykalne, m.in. odruchów neurologicznych. Może zlecić także dodatkowe badania, takie jak badanie krwi, moczu, okulistyczne i laryngologiczne. Nieraz koniecznym okazać się może wykonanie badania obrazowego głowy - RTG lub tomografii komputerowej. 

Ból z tyłu głowy u kobiet w ciąży – na co może wskazywać?

Ból głowy w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze, zwykle związany jest ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety. Inną przyczyną może być napięciowy ból głowy lub migrena. Ból z tyłu głowy może być także spowodowany przez stres, zmęczenie i brak snu, niedotlenienie organizmu lub przyjmowanie zbyt małej ilości płynów. 

Ból z tyłu głowy u dziecka – co może oznaczać?

Jeżeli dziecko zgłasza ból z tyłu głowy, najpewniej wynika to z choroby wirusowej lub bakteryjnej bądź z ostrego zapalenia ucha środkowego. Wówczas, ból ten występuje w towarzystwie gorączki i innych dolegliwości świadczących o infekcji. Czasem jednak związane jest to z tak poważnymi przypadłościami, jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub nawet guz mózgu. Warto więc każdą skargę dziecka brać na poważnie i konsultować ją z lekarzem.

Domowe sposoby na ból z tyłu głowy a leki – co będzie działać lepiej i szybciej?

Jeżeli dokuczają nam umiarkowane dolegliwości, możemy zdecydować się na domowe sposoby ich załagodzenia. Czasem wystarczą sen lub chwila odpoczynku. Przy nawracających bólach głowy, warto także dbać o właściwe nawodnienie i odpowiednie odżywianie. Pomocny może także okazać się masaż, akupresura lub ciepła kąpiel, które działają rozluźniająco na napięte mięśnie. W przypadku migreny dobrym rozwiązaniem jest ograniczenie czynników, które potęgują dolegliwości (np. nadmierna ilość światła, dźwięku lub kofeiny). Może się jednak okazać, że domowe sposoby nie wystarczą. Wtedy warto sięgnąć po dostępne środki farmakologiczne lub udać się po pomoc do lekarza rodzinnego.