Ból ucha u dorosłych – co go powoduje i jak go leczyć?

Z tego artykułu dowiesz się:

·         czym różni się ucho zewnętrzne od środkowego,

·         jakie są przyczyny bólu ucha,

·         kiedy iść do lekarza z bólem ucha,

·         jak wygląda leczenie bólu ucha,

·         jakie są domowe sposoby na ból ucha.

Ucho zewnętrzne a ucho środkowe – czym się różnią?

Mimo stosunkowo niewielkich rozmiarów, uszy to rozbudowane narządy, które pełnią dwie kluczowe funkcje: odbierają i przetwarzają dźwięki z otoczenia oraz odpowiadają za zmysł równowagi. Anatomicznie ucho dzieli się na trzy części:

• ucho zewnętrzne – obejmuje małżowinę uszną, przewód słuchowy zewnętrzny oraz powierzchnię zewnętrzną błony bębenkowej. Ucho zewnętrzne zbiera fale dźwiękowe i kieruje je do błony bębenkowej;
• ucho środkowe – tworzy je jama bębenkowa, we wnętrzu której znajdują się kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) oraz trąbka słuchowa. W uchu środkowym fale dźwiękowe są przekształcane na drgania, które następnie są przekazywane przez kosteczki słuchowe na okienko owalne;
• ucho wewnętrzne – nieunerwiona bólowo część ucha, w które znajdują się ślimak, kanały półkoliste odpowiedzialne za równowagę oraz nerw słuchowy. W przypadku stanów chorobowych obejmujących ucho wewnętrzne pacjenci skarżą się na uczucie pełności, ale bez typowych dolegliwości bólowych.

Ból ucha – przyczyny

W zależności od miejsca, w którym leży przyczyna dolegliwości bólowych, wyróżnia się ból ucha zewnętrznego lub środkowego. Wśród najczęstszych przyczyn bólu ucha zewnętrznego należy wymienić:

• stan zapalny – zwykle towarzyszy mu wydzielina o nieprzyjemnym zapachu, swędzenie oraz uczucie zatkanego ucha;
• miejscowy uraz – może pojawić się po zadrapaniu lub niewłaściwym czyszczeniu uszu. Do tej grupy zalicza się często ból ucha po czyszczeniu patyczkiem czy ból małżowiny usznej po urazie mechanicznym.

Bardziej złożone mogą być przyczyny bólu ucha środkowego, do których zaliczają się:

• stan zapalny – towarzyszą mu ostry ból ucha, który może być odczuwany jako silne kłucie w uchu, najczęściej występujący tylko po stronie zapalenia, oraz podwyższona temperatura ciała;
• ostra niewydolność trąbki Eustachiusza – objawia się także szumami usznymi oraz pogorszeniem słuchu;
• uraz ciśnieniowy – dochodzi do niego w wyniku nagłego zwiększenia lub zmniejszenia wysokości, na przykład podczas lotu samolotem lub nurkowania. Przy urazie ciśnieniowym może pojawić się również krwawienie z błony bębenkowej;
• zapalenie wyrostka sutkowatego – w tym przypadku występują też wyciek cieczy z ucha, zaczerwienienie w okolicy ucha, ból przy dotyku i osłabienie słuchu;
• nowotwory ucha środkowego – oprócz dolegliwości bólowych wywołują zaburzenia równowagi, zawroty głowy i niedosłuch.

Bolące ucho może być także objawem towarzyszącym innymi schorzeniom. Ból uszu może być symptomem:

• chorób zębów i przyzębia,
• nowotworów jamy ustnej lub gardła,
• zapalenia migdałków, gardła, ślinianek,
• zapalenia węzłów chłonnych lub zatok,
• neuralgii nerwu trójdzielnego (największego z nerwów czaszkowych),
• tętniaka aorty piersiowej,
• refluksu,  

Rozpoznanie bólu ucha – kiedy iść do lekarza?

Bólu ucha nie należy lekceważyć. By uniknąć konsekwencji, w razie pojawienia się dolegliwości, należy skonsultować się z lekarzem – najlepiej laryngologiem. W celu postawienia diagnozy specjalista najpierw przeprowadzi dokładny wywiad lekarski, by dowiedzieć się, od kiedy odczuwamy dolegliwości bólowe, jakie mają nasilenie, gdzie są zlokalizowane i czy towarzyszą im inne objawy. Lekarz wykona również podstawowe badanie palpacyjne oraz otoskopowe, które pozwala na dokładne obejrzenie i ocenę zewnętrznego przewodu słuchowego oraz błony bębenkowej.

W niektórych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o wykonaniu dodatkowych badań, takich jak:

• badania bakteriologiczne – przy podejrzeniu zakażenia o podłożu bakteryjnym pozwolą na określenie typu drobnoustroju, który spowodował infekcję,
• badania mykologiczne – przy zakażeniach grzybiczych umożliwiają wykrycie gatunku, który wywołał infekcję,
• audiometria – badanie słuchu wykonuje się przy chorobach mogących prowadzić do jego uszkodzenia lub upośledzenia,
• badania obrazowe (RTG, USG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny) – przeprowadza się, gdy zmiany chorobowe są zlokalizowane poza uchem lub przyczyną dolegliwości jest uraz mechaniczny.

Co na ból ucha? Leczenie bólu ucha

Metodę leczenia bólu ucha dobiera się w zależności od zdiagnozowanej przyczyny dolegliwości. W leczeniu bólu ucha najczęściej wykorzystuje się:

• środki przeciwbólowe – paracetamol, ibuprofen, naproksen,
• krople z salicylanem choliny o właściwościach przeciwzapalnych,
• środki udrożniające nos,
• środki rozrzedzające wydzielinę.

Jeśli ból ucha jest spowodowany zatkaniem zewnętrznego kanału słuchowego przez nagromadzoną woskowinę, lekarz może zalecić stosowanie specjalnych kropli ułatwiających jej usunięcie. Przy infekcjach bakteryjnych, pacjentowi zazwyczaj przepisuje się antybiotyk w kroplach o działaniu miejscowym oraz leki przeciwbólowe. Z kolei przy skomplikowanych urazach, w przebiegu których doszło do złamania kości lub uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za sprawność słuchu, konieczne może okazać się wdrożenie leczenia operacyjnego.

Domowe sposoby na ból ucha

W przypadku dolegliwości o łagodniejszym charakterze, można zastosować domowe sposoby uśmierzania bólu ucha. Często pomocne okazuje się przyłożenie do małżowiny usznej czegoś ciepłego – nie należy jednak tego robić, gdy ból ucha jest wywołany urazem mechanicznym. Jeśli przyczyną dolegliwości jest zalegająca w kanale słuchowym woskowina, do jego udrożnienia można wykorzystać ciepłą oliwę z oliwek. Natomiast przy zmianie ciśnienia w czasie lotu można żuć gumę – ruchy jamy ustnej pozwalają na wyrównanie ciśnienia w uchu środkowym. Jeżeli jednak objawy utrzymują się od kilku dni lub uległy nasileniu, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Ból ucha to nieprzyjemna, wywołująca dyskomfort dolegliwość, która może mieć szereg przyczyn. Ból ucha może być spowodowany zarówno przez zalegającą woskowinę czy niewłaściwe czyszczeniu uszu, jak i stanowić objaw towarzyszący poważnym schorzeniom – stąd zawsze należy skonsultować się ze specjalistą, który jako jedyny będzie w stanie postawić prawidłową diagnozę i wprowadzić odpowiednie leczenie.