Sen jest tak samo istotny dla organizmu jak tlen, woda czy dostarczanie pokarmu. Bez tych rzeczy ciało ludzkie nie jest w stanie funkcjonować! Tymczasem okazuje się, że z zaburzeniami snu boryka się coraz więcej osób. Czym może być spowodowana bezsenność? Jak z nią walczyć?

Czym charakteryzuje się bezsenność?

Bezsenność charakteryzuje się niewystarczającą długością bądź niezadowalającą jakością snu. Problem może przybierać różne formy – od trudności w zasypianiu, poprzez przedwczesne budzenie, długie okresy bez snu, aż do uczucia zmęczenia po nocnym śnie. O bezsenności zwykle mówi się w momencie, gdy problemy z zaśnięciem występują trzy razy w tygodniu (lub więcej) przez około miesiąca czasu.

Pod względem długości trwania można wyróżnić bezsenność przygodną (trwa do kilku dni), krótkotrwałą (może występować do trzech tygodni) oraz przewlekłą (problemy ze snem występują dużej niż miesiąc).

Następstwem sennych problemów są uczucie braku wypoczęcia, pogorszenie samopoczucia, drażliwość, osłabienie koncentracji i zdolności uczenia się. Bezsenność może być rozumiana albo jako objaw bądź jako odrębna jednostka chorobowa.

Jak diagnozowana jest bezsenność?

Osoby borykające się z bezsennymi nocami powinny udać się do poradni leczenia snu, których w naszym kraju jest kilka. Aby zostać przyjętym należy mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu.

Testy przeprowadzanie w poradni pozwolą ustalić czy bezsenność ma podłoże psychiczno-emocjonalne czy jest spowodowana jakimś niedomaganiem. W drugim przypadku należy przeprowadzić badania krwi, hormonalne oraz centralnego układu nerwowego (w tym badanie mózgu za pomocą EEG lub tomografii komputerowej). Lekarz powinien również upewnić się czy przyczyną nie są problemy związane z kręgosłupem lub układem oddechowym (bezsenność może być wywołana np. skrzywieniem przegrody nosowej). Do postawienia prawidłowej diagnozy potrzebny będzie również wywiad rodzinny.  

Po przeprowadzeniu wszystkich niezbędnych testów i badań, często wystarczy po prostu wyleczyć podstawową przypadłość (np. unormować poziom hormonów we krwi), aby zdrowy sen powrócił.

Jakie są przyczyny bezsenności?

Problemy ze snem mogą być krótkotrwałe bądź utrzymywać się nawet do kilku tygodni - w takiej sytuacji należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Przyczyny bezsenności bywają różne. Liczba osób dotkniętych zaburzeniami snu wzrasta wraz z wiekiem - ludzie młodzi często mają problemy z zasypianiem, co skutkuje tym, że zaczynają się kłaść coraz później, co w efekcie przynosi kłopoty ze wczesnym wstawaniem. U osób starszych przyczyny zaburzeń mogą być wywołane stresem i nieprzemijającym uczuciem niepokoju. Sytuacja ma miejsce dość często u osób dorosłych, które mają chwilowe problemy w życiu rodzinnym lub zawodowym. W takiej sytuacji należy wyeliminować czynnik stresogenny, aby sen powrócił do normy. 

Zaburzenia snu mogą być również spowodowane czynnikami niezależnymi na przykład upałem, długotrwałym hałasem bądź zbyt ostrym światłem w pomieszczeniu. Nie bez znaczenia jest również nadmierna ilość spożywanej kofeiny.

Co ciekawe, bezsenność dużo częściej spotykana jest u kobiet niż mężczyzn! Bezsenność w ciąży zgłasza ponad połowa kobiet. Choć trudności związane są przede wszystkim ze zmianami, zachodzącymi w organizmie ciężarnej, istotnie przyczyniają się do pogorszenia samopoczucia. Bezsenność dość często dotyka również kobiety po okresie menopauzy.

Domowe sposoby na bezsenność

Zaleca się, aby przed snem jeść produkty, które pobudzą szyszynkę do wydzielania melatoniny. Przykładowo cierpki sok wiśniowy zawiera tryptofan, aminokwas, który przekształca się w serotoninę. Serotonina z kolei powoduje, że w organizmie zwiększa się stężenie potrzebnej melatoniny. Systematyczne picie szklanki tego soku wieczorem może okazać się bardzo pomocne!

Również wartym sprawdzenia sposobem są maliny. Jeden gram tych owoców sprawi, że organizm ludzki wyprodukuje 387 nanogramów melatoniny. a to dużo. Warto również wprowadzić do diety inne miękkie owoce takie jak truskawki, jeżyny, agrest czy porzeczki, które są świetnymi katalizatorami w produkcji melatoniny. Z kolei, migdały i orzechy są dobrym źródłem tryptofanu oraz magnezu i witamin, które relaksują i rozluźniają napięcie mięśniowe. Bogate w tryptofan są również banany, które dodatkowo zawierają potas, magnez, mangan, fosfor, wapń i żelazo - czyli wszystko to, co ułatwi regenerację po długim dniu.

Domowe sposoby na bezsenność bywają różne, warto jednak pamiętać, że ostatni posiłek w ciągu dnia powinien być lekkostrawny i skonsumowany nie później niż dwie godziny przed snem. Wprowadzając zmiany w diecie oraz włączając do niej produkty stymulujące organizm do produkcji melatoniny istnieje bardzo duża szansa, że problemy ze snem ustąpią.

Jakie są metody leczenia bezsenności?

Leczenie bezsenności należy zacząć od łagodnych metod, nie jest wskazane natychmiastowe sięganie od po silne leki na sen.

Pomocne mogą okazać się produkty zawierające ekstrakt z waleriany i chmielu. Zioła działają uspokajająco, rozluźniają oraz przedłużają fazę snu aktywnego, skutecznie poprawiając jakość snu oraz zwalczając objawy bezsenności. Preparaty ziołowe nie otumaniają i nie uzależniają, jednak przeciwwskazania do stosowania będą miały osoby z niewydolnością nerek lub z zaburzeniami czynności wątroby.

Przy leczeniu bezsenności pomocna może się okazać także passiflora, którą stosuje się również przy nadmiernej pobudliwości nerwowej.

Silniejsze tabletki na sen przeważnie zawierają syntetyczną melatoninę, czyli hormon, który w organizmie człowieka wytwarzany jest przez szyszynkę. Jego działanie polega na regulowaniu godzin snu i czuwania oraz regulacji zegara biologicznego. Jest polecany osobom pracującym na zmiany i często zmieniającym strefy czasowe. Preparatów z melatoniną nie należy stosować po wypiciu alkoholu, w czasie ciąży i karmienia piersią, przy zaburzeniach hormonalnych, schorzeniach wątroby i nerek oraz osłabionym układzie immunologicznym.

Syntetyczne tabletki nasenne, nawet te, które zawierają niewielkie dawki substancji aktywnych, wydawane są wyłącznie przez lekarza na receptę.

Jakie są skutki zdrowotne bezsenności?

Wynikową zaburzeń snu bardzo jest spadek aktywności i wydolności organizmu. Osoby cierpiące na bezsenność przewlekłą są narażone na częste bóle głowy i mięśni oraz ogólnie na złe samopoczucie. Bezsenność wpływa na obniżenie koncentracji, problemy z wykonywaniem codziennych czynności, powoduje narastające przemęczenie oraz rozregulowanie dziennego cyklu.

U osób cierpiących na bezsenność przewlekłą niejednokrotnie występuje mechanizm błędnego koła - wielokrotne spoglądanie na zegarek w nocy powodujące wzrost napięcia i wydłużające tym samym proces zasypiania. Przekonanie o tym, że przerywany sen nie jest pełnowartościowy, jest dodatkowym powodem zdenerwowania. Dlatego osoby, które mają problem z zaśnięciem, powinny unikać sytuacji, w których same wywołują u siebie stany podenerwowania.