Agorafobia – objawy, przyczyny i leczenie. Jak żyć z lękiem przed otwartą przestrzenią?

Agorafobia to nieuzasadniony, chorobliwy lęk przed otwartą przestrzenią, wywołujący strach na samą myśl o samodzielnym wyjściu z domu. Jak jeszcze objawia się agorafobia, jakie są jej przyczyny i w jaki sposób można ją leczyć?

Czym jest agorafobia?

Agorafobia to zaburzenie nerwicowe, przejawiające się nieuzasadnionym, zwykle wręcz chorobliwym lękiem przed otwartą przestrzenią. Co jednak warto podkreślić, osoba cierpiąca na agorafobię odczuwa lęk także przed przebywaniem w otoczeniu, które nie jest jej dobrze znane, oraz w miejscach, gdzie nie ma poczucia kontroli nad sytuacją. Strach może się więc pojawić zarówno podczas przebywania w otwartej przestrzeni, jak i w zatłoczonym pomieszczeniu, w trakcie podróży komunikacją miejską czy w kolejce w supermarkecie.

Chorujący na agorafobię unikają tego typu sytuacji oraz miejsc głównie z obawy, że wydostanie się z nich będzie utrudnione. Boją się też, że jeśli coś im się przydarzy, w tłumie nikt tego nie zauważy. Agorafobii towarzyszy również lęk przed publicznym upokorzeniem – przede wszystkim w przypadku ewentualnego napadu paniki. Unikanie wychodzenia może natomiast w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia fobii społecznej.

Jakie są objawy agorafobii?

U osoby zmagającej się z agorafobią, znajdującej się w otwartej przestrzeni lub innym miejscu publicznym, pojawiają się:

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• przyśpieszona czynność serca,
• biegunka, częstomocz,
• uczucie „miękkich” nóg,
• przyspieszony, pogłębiony oddech.

Szybki i głęboki oddech może skutkować hiperwentylacją, jej następstwem może być kwasica mleczanowa, w wyniku której z kolei może dojść do napadu panicznego lęku. Wówczas można zaobserwować symptomy charakterystyczne dla zawału serca – ból w klatce piersiowej i duszności. I choć objawy somatyczne agorafobii zazwyczaj nie są niebezpieczne, w przypadku osób cierpiących na schorzenia przewlekłe, a szczególnie choroby układu krążenia, mogą stanowić one poważne zagrożenie dla zdrowia lub nawet życia.

Warto jednak podkreślić, że nie każdy lęk oznacza fobię. Z agorafobią możemy mieć do czynienia, gdy spełnione są następujące warunki:

• lęk pojawia się w sytuacjach, w których ucieczka z danego miejsca może być utrudniona, choćby przez tłum ludzi, lub uzyskanie pomocy w razie napadu paniki będzie niemożliwe;
• z obawy przed wystąpieniem lęku, chory unika wychodzenia z domu, zwłaszcza sam, podróży środkami komunikacji miejskiej czy innych sytuacji, które powodują lęk. Jeśli nie jest w stanie ich uniknąć, odczuwa strach przed pojawieniem się nagłego ataku paniki;
• lęk lub niepokój nie są efektem innych schorzeń.

Jakie mogą być przyczyny występowania agorafobii?

Jak dotąd nie udało się jednoznacznie określić przyczyn agorafobii. Często zdarza się, że przed wystąpieniem zaburzeń w życiu chorego dochodzi do bolesnego, traumatycznego wydarzenia – podejrzewa się więc, że mogą mieć one wpływ na rozwój fobii. Może to być np. rozstanie z dotychczasowym partnerem, rozwód, śmierć bliskiej osoby czy przykra sytuacja, do której doszło w tłumie. Statystki wskazują jednak, że agorafobia częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.

Agorafobia – choroby współwystępujące

Występowaniu agorafobii mogą towarzyszyć także inne schorzenia o podłożu neurologicznym lub zaburzenia natury psychicznej. Do najczęstszych chorób współwystępujących wraz z agorafobią zalicza się:

• nerwicę natręctw,
• nerwicę lękową,
• fobię społeczną,
• chorobę afektywną dwubiegunową,
• padaczkę.

Jak diagnozować agorafobię?

Początkowo osoba cierpiąca na agorafobię często nie zdaje sobie w ogóle sprawy z istnienia problemu – uważa ona, że w jej zachowaniu nie ma nic złego. Pierwsze objawy zwykle są dostrzegane przez osoby z najbliższego otoczenia – rodzinę, przyjaciół czy współpracowników. Podejmowane przez nich próby uświadomienia choremu, że dzieje się z nim coś niepokojącego, nie przynoszą rezultatu.

Problem zaczyna być zauważany, gdy towarzyszący agorafobii lęk i strach coraz skuteczniej utrudniają codzienne funkcjonowanie. Wtedy chory w końcu – choć nierzadko za namową bliskich – zwykle decyduje się na konsultację z psychiatrą. Specjalista wnikliwie analizuje stan oraz zachowanie pacjenta, ale z reguły nie stawia diagnozy już na pierwszym spotkaniu. Dla właściwego rozpoznania – a tym samym wdrożenia odpowiedniej terapii – najczęściej potrzebnych jest kilka wizyt.

Czy da się leczyć agorafobię?

Jako że osoby zmagające się z agorafobią rzadko lub w ogóle nie wychodzą z domu, możliwość udzielenia im pomocy lekarskiej, a przez to także rozpoczęcia prawidłowego leczenia, jest mocno ograniczona. Mimo to należy dołożyć starań, by chory udał się na wizytę do psychiatry, co pozwoli wykluczyć inne schorzenia oraz opracować najlepszy dla danej osoby program leczenia.

W przypadku fobii wskazane jest stosowanie terapii poznawczo-behawioralnej, która opiera się na technice systematycznej desensytyzacji, czyli stopniowego odwrażliwiania. Po ustaleniu hierarchii bodźców, od najsłabszego do najsilniejszego, chory jest wystawiany na działanie najsłabszego z nich. Wielokrotna ekspozycja na bodziec sprawia, że mózg przyzwyczaja się do lęku, który z czasem zaczyna słabnąć. Elementem terapii jest również wystawianie na działanie bodźców konkurencyjnych połączone z relaksacją.

Leczenie farmakologiczne, w którym stosuje się m.in. leki przeciwdepresyjne, pełni natomiast funkcję pomocniczą. Podczas przyjmowania tabletek wykorzystywanych w terapii lęku napadowego, należy ściśle przestrzegać do zaleceń lekarza. W przypadku leków o działaniu przeciwdepresyjnym używanych także w kuracji innych schorzeń dawkowanie jest bowiem uzależnione od rodzaju zaburzeń. Ważne jest też, by tabletki do leczenia agorafobii zażywać regularnie – optymalne efekty pojawiają się nawet po kilkunastu tygodniach.

Agorafobia jest zaburzeniem nerwicowym, objawiającym się niczym nieuzasadnionym, chorobliwym lękiem przed otwartą przestrzenią, tłumem czy nieznanymi miejscami. Agorafobia może wręcz uniemożliwiać normalne funkcjonowanie, wywołując paniczny strach przed wyjściem z domu. Z tego powodu tak ważne jest wsparcie ze strony bliskich, postawienie trafnej diagnozy oraz dobrania odpowiedniej terapii.