Szkarlatyna - objawy, przyczyny. Jak leczyć szkarlatynę?

Jedną z typowych chorób wieku dziecięcego, rozpowszechnioną na całym świecie, jest szkarlatyna. Zazwyczaj pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym, w okresie jesienno-zimowym. Wywołuje poważne objawy, a w jej późnym okresie może nawet dojść do zaburzeń immunologicznych. Z uwagi na groźne powikłania, jakie może spowodować nieleczona lub źle leczona choroba, należy zawsze zachować czujność – tym bardziej że nie istnieje skuteczna szczepionka na tę chorobę.

Na szkarlatynę można zachorować kilka razy w dzieciństwie, a nawet w wieku dorosłym, ponieważ wywołuje ją kilka rodzajów paciorkowca. Jeśli dojdzie do ponownego zakażenia dziecka, należy sprawdzić, czy w jego otoczeniu nie przebywa nosiciel paciorkowca – często osoba taka nie zdaje sobie z tego sprawy (można to sprawdzić jedynie przez zbadanie wymazu z gardła).

Szkarlatyna, inaczej płonica

Szkarlatyna, zwana inaczej płonicą, należy do ciężkich zakaźnych chorób bakteryjnych wieku dziecięcego. Wywołują ją, podobnie, jak ropną anginę, paciorkowce typu A (Streptococcus pyogenes). Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową, głównie przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub przedmiotami, których używała. Źródłem zarażenia mogą być także osoby zdrowe, które są nosicielami paciorkowców. Płonica może też wystąpić na skutek kontaktu dziecka z osobą, która choruje na zwykłą anginę, wywołaną przez paciorkowce. Płonica daje typowe objawy, chociaż ostatnio coraz częściej zdarzają się wyjątki. Obecnie do zachorowań na szkarlatynę dochodzi dosyć rzadko. W Polsce odnotowuje się co roku około 150 przypadków zachorowań na każde 100 tysięcy osób.

Szkarlatyna - zdjęcia. Jak wygląda szkarlatyna?

Szkarlatyna, nazywana również płonicą, to choroba bakteryjna najczęściej występująca u dzieci, charakteryzująca się nagłym początkiem gorączki, bólem gardła i charakterystyczną, drobnoplamistą wysypką. Skóra chorego staje się szorstka w dotyku, a wysypka zaczyna się zwykle na tułowie i rozprzestrzenia się na kończyny, często omijając okolice ust. Dodatkowym objawem jest tzw. „malinowy język” – czerwony, obrzęknięty z widocznymi brodawkami. W celu lepszego rozpoznania warto zobaczyć zdjęcia, jak wygląda szkarlatyna, które pomogą odróżnić ją od innych chorób wysypkowych.

Szkarlatyna - objawy

Choroba rozpoczyna się gwałtownie. Do pierwszych objawów szkarlatyny należą: ból gardła, wysoka temperatura (39-40 st. C), kaszel, wymioty, bóle głowy, znacznie przyspieszone tętno oraz biały nalot na języku (w czwartym dniu choroby język zmienia kolor na malinowy). W gardle widać powiększone, żywoczerwone migdałki. Węzły chłonne szyjne i pachwinowe stają się bolesne i powiększone.

Równocześnie z gorączką (albo od dwóch do trzech dni później) pojawia się wysypka. Przy innych chorobach wieku dziecięcego, np. różyczce, czy odrze, również występuje wysypka, ale raczej trudno pomylić ją z tą, jaką daje szkarlatyna. Wysypka ta jest szkarłatnoczerwona i bardzo drobna (wygląda jak kaszka lub ślady po ukłuciu metalową szczotką). Zaobserwować ją można głównie na tułowiu i kończynach, szczególnie obficie w miejscach o wyższej temperaturze, takich jak pachwiny, zgięcia łokci, czy pod kolanami. Po pewnym czasie może zlewać się w plamy.

Ponadto na twarzy pojawia się rumień, czyli mocne, jednolite zaczerwienienie, chociaż skóra w trójkącie wyznaczonym przez nos i kąciki ust (tzw. trójkąt Fiłatowa) pozostaje w normalnym kolorze. Oprócz wysypki na ciele i w gardle chorego występują nitkowate wybroczyny (tzw. linie Pastii), ponieważ paciorkowce uszkadzają naczynia krwionośne. Naczynia stają się tak kruche, że jeśli lekko uszczypniemy skórę, natychmiast pękają, tworząc nowe wybroczyny. Po kilku dniach wysypka zaczyna ustępować. Po około 2 tygodniach skóra zaczyna się łuszczyć i stopniowo schodzi płatami, zaczynając od stóp i dłoni.

W ostrym przebiegu szkarlatyny objawy są znacznie groźniejsze. Występują zaburzenia w pracy układu krążenia, szmery skurczowe nad sercem, a nawet utrata przytomności. Często dochodzi również do zapalenia mięśnia sercowego. Obserwuje się ponadto powiększenie wątroby i śledziony. W przebiegu septycznym choroby występują duże zmiany w gardle i zapalenie węzłów chłonnych szyjnych. Może pojawić się martwica tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga) i sepsa (posocznica).

Pediatrzy twierdzą, że obecnie szkarlatyna u dzieci nie daje wszystkich, typowych objawów. Do zakażenia odmianą szkarlatyny, zwanej „płonicą przyranną” dochodzi nie drogą kropelkową, a przez uszkodzoną skórę. Objawy choroby są podobne, jednak nie towarzyszy im angina.

Przyczyny choroby

Przyjęło się potocznie, że szkarlatynę wywołują paciorkowce z grupy A – Streptococcus pyogenes. Jest to duże uproszczenie, ponieważ choroba występuje na skutek działania toksyn erytrogennych A, B lub C, produkowanych przez te bakterie. Klasyczna postać płonicy objawia się jedynie u tych osób, które są wrażliwe na działanie toksyn, to znaczy nie są na nie odporne. W przypadku posiadania odporności na toksyny wydzielane przez Streptococcus pyogenes, po zarażeniu paciorkowcem występuje jedynie angina paciorkowcowa.

Płonicę z reguły rozpoznaje się po charakterystycznych objawach, można też wykryć paciorkowce z grupy A, wykonując szybki test z wymazu z gardła (przy pacjencie). Badania laboratoryjne krwi ukazują wzrost OB, podwyższony poziom NEU, dodatni odczyn ASO, podwyższoną liczbę krwinek białych oraz wzrost liczby eozynofili. Posiew z gardła ujawnia obecność bakterii Streptococcus pyogenes.

Dziecko ze szkarlatyną

Szkarlatyna dzieci pojawia się najczęściej w wieku przedszkolnym i szkolnym. Nie występuje u niemowląt do 6. miesiąca życia, ponieważ posiadają one odporność bierną, dzięki przeciwciałom przekazanym im przez matkę podczas ciąży. Szczyt zachorowań zawsze występuje w okresie jesienno-zimowym. Nieraz zdarzają się lokalne epidemie w przedszkolach i szkołach.

Szkarlatyna u dziecka może mieć różny przebieg – od bardzo łagodnego, do ostrego. Zależy to od ogólnego stanu zdrowia, warunków, w jakich żyje maluch oraz jego odporności. Dzieci najczęściej zarażą się drogą kropelkową od nosicieli paciorkowców z grupy A, których, według danych epidemiologicznych, jest ok. 10-20%. Okres wylęgania się płonicy jest bardzo krótki i wynosi od 2 do 4 dni. Osoba chora przestaje zarażać po upływie doby od momentu rozpoczęcia kuracji antybiotykowej.

Dziecko w trakcie choroby wymaga szczególnej opieki. Powinno otrzymywać odpowiednią ilość płynów i pokarmów w postaci płynnej lub półpłynnej, ponieważ odczuwa bardzo silny ból gardła, znacznie utrudniający przełykanie. Bardzo pomocne są gotowe preparaty medyczne przeznaczone do żywienia w chorobie. Dostarczają organizmowi niezbędnych składników odżywczych i energetycznych, dzięki czemu mogą zastąpić pełnowartościowy posiłek. Zaliczyć tutaj można na przykład Frebini Energy Drink Banan oraz Fresubin Protein Energy Drink Czekolada. W dziale Leki OTC i suplementy oraz Układ pokarmowy znaleźć można szeroki wybór tego typu preparatów. Lekarze zalecają, aby po wyleczeniu zatrzymać dziecko w domu jeszcze przez tydzień.

Szkarlatyna u osoby dorosłej

Niektóre choroby charakterystyczne dla wieku dziecięcego, jak np. świnka, wiatrówka, czy szkarlatyna, mogą również wystąpić u osób dorosłych. Mają wtedy niestety znacznie ostrzejszy przebieg niż u dzieci. W przypadku płonicy nie zawsze pojawiają się typowe objawy. Symptomy mogą też występować jednocześnie lub następować po sobie. Diagnoza jest przez to często utrudniona. U osób dorosłych wysypka nieraz tworzy większe wypukłe wykwity, co sprawia, że lekarze mylą ją z alergią. Może również dochodzić do groźnych powikłań, np. zapalenia mięśnia sercowego, martwicy dna jamy ustnej i sepsy.

Szkarlatyna – leczenie

Dawniej, gdy nie było antybiotyków, płonica była chorobą bardzo groźną, często nawet śmiertelną. Obecnie leczy się ją antybiotykami, zwalczającymi paciorkowce – przeważnie penicyliną. W przypadku uczulenia na ten środek stosuje się leki z grupy makrolitów, np. erytromycynę, azytromycynę lub klarytromycynę. Kuracja trwa na ogół 10 dni, zgodnie z zaleceniami lekarza. Ważne jest, aby leki podawać precyzyjnie i ściśle przestrzegać przepisanych pór, aby stężenie antybiotyku we krwi znajdowało się przez cały czas na tym samym poziomie. Nie wolno przerywać leczenia, należy wziąć wszystkie przepisane tabletki, nawet jeśli objawy szkarlatyny ustąpią. Przebieg choroby powinien być kontrolowany przez lekarza, aby uniknąć niepotrzebnych powikłań.

Szkarlatyna - domowe sposoby

W przypadku szkarlatyny kluczowe jest leczenie antybiotykiem przepisanym przez lekarza, jednak niektóre domowe sposoby mogą wspomóc łagodzenie objawów i przyspieszyć powrót do zdrowia. Warto zadbać o komfort chorego i wspierać organizm w walce z infekcją, stosując sprawdzone metody.

• Nawadnianie organizmu – duża ilość płynów, najlepiej wody i naparów ziołowych,
• Płukanie gardła naparem z rumianku lub szałwii,
• Odpoczynek w łóżku i ograniczenie wysiłku fizycznego,
• Chłodne okłady na czoło i kark w celu obniżenia gorączki,
• Dieta lekkostrawna, łagodna dla podrażnionego gardła,
• Utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniu.

Powikłania po szkarlatynie

Nie wolno bagatelizować choroby, jaką jest szkarlatyna. Leczenie z reguły jest skuteczne, jednak ciągle jeszcze zdarzają się przykre powikłania. Należą do nich: zapalenie ucha, ropne zapalenie węzłów chłonnych, paciorkowcowe zapalenie stawów, gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego oraz posocznica.