Morfina jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych środków psychoaktywnych. Jednocześnie jest również środkiem przeciwbólowym pomocnym m.in. przy różnego typu nowotworach czy też przy zawale. Przyjmowana jest na różne sposoby, począwszy od doustnego, a skończywszy na domięśniowym.

Z artykułu dowiesz się:

• czym jest i jak działa morfina
• czy morfina uzależnia
• jak podaje się morfinę
• jakie są wskazania do jej stosowania
• jakie są objawy świadczące o uzależnieniu

Jeśli temat opium Cię interesuje, koniecznie przeczytaj również: Czym jest i jakie zastosowanie ma kodeina?

Opium - najstarsza substancja psychoaktywna, przeciwbólowa i znieczulająca pozyskiwana z maku

Opium jest substancją psychoaktywną, którą otrzymuje się poprzez wysuszenie soku mlecznego pozyskanego z maku lekarskiego. Narkotyczne właściwości tej substancji wynikają z wysokiej zawartości alkaloidów. Alkaloidy to z kolei substancje pochodzenia roślinnego, wykazujące silne działanie na organizmy ludzkie i zwierzęce. To m.in. morfina, kodeina, czy tebaina.

Najczęściej lekarze przepisują leki przeciwbólowe opioidowe, gdy inne, tradycyjne leki nie dają oczekiwanych skutków. Opioidy pomagają w kontrolowaniu bólu, ale również poprawiają ogólną jakość życia. Te substancje psychoaktywne wprowadzają człowieka w stan odprężenia. Nierzadko również wyostrzają zmysły słuchu, zapachu i wzroku. 

Przyjmując opioidy, należy unikać spożywania alkoholu i narkotyków. Ponadto należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów, ze względu na to, że leki mogą powodować również otępienie i senność. 

Morfina - pierwszy z leków przeciwbólowych i nasennych

Co to jest morfina? Jest to związek psychoaktywny, który wchodzi w skład opium. Ta organiczna substancja chemiczna występuje naturalnie w ciemnobrązowej, żywicznej postaci. Z czego powstaje morfina? Z makówek niedojrzałego maku lekarskiego. Morfina w medycynie jest uważana za klasyczny opioidowy lek przeciwbólowy i nasenny. 

Głównym efektem stosowania morfiny jest aktywacja zstępujących szlaków, które hamują ośrodkowy układ nerwowy. Zbyt częste stosowanie morfiny może prowadzić do rozwoju tolerancji. Co więcej, może uzależniać fizycznie i psychicznie. Stosowanie morfiny zaleca się zarówno w przypadku ostrego, jak i przewlekłego bólu.

Co ciekawe, na rynku dostępne są testy wykrywające narkotyki, w tym m.in. morfinę, czy heroinę. Związki te utrzymują się w moczu do około 2-3 dni od momentu zażycia opiatów. Więcej informacji na temat testów narkotykowych i ich skuteczności, znajdziesz na: Test na narkotyki – jaka jest jego skuteczność, komu jest potrzebny i ile trzeba czekać na wyniki?

Morfina w medycynie nowoczesnej: wskazania, działanie, dawkowanie

Wskazania do stosowania morfiny to m.in.:

• ból w okresie okołooperacyjnym, 
• ból zawałowy, 
• ból nowotworowy, 
• ból pourazowy. 

Przeciwwskazania do stosowania morfiny to m.in.:

• nadwrażliwość na ten związek, 
• niedrożność przewodu pokarmowego,
• uzależnienie od opioidów, 
• ciężka depresja oddechowa, 
• zaostrzona astma.

Morfina wykazuje silne działanie uspokajające, przeciwbólowe, przeciwbiegunkowe i nasenne. Może również wiązać się z uczuciem euforii, nierzadko tłumi negatywne myśli i emocje.

Dawkowanie morfiny uzależnione jest w dużej mierze od konkretnego przypadku. Lekarz ustala to indywidualnie. W przypadku ostrego bólu, zaleca się stosować ok. 10-15 mg podskórnie lub 2-8 mg dożylnie. Z kolei gdy pacjentowi doskwiera ból przewlekły, dawka ta może wynosić od 5 do nawet 20 mg. 

Z kolei za minimalną dawkę śmiertelną uznaje się ok. 0,2 g, jednak w przypadku wysokiej wrażliwości – zgon może nastąpić nawet po zażyciu 60 mg. 

Najczęstsze metody podawania leku: morfina w tabletkach, podskórnie, domięśniowo i dożylnie

Morfina występuje w różnych postaciach. Dostępne są m.in. plastry z morfiną czy morfina w tabletkach. Substancję przyjmować można na cztery sposoby:

• doustnie,
• dożylnie,
• domięśniowo,
• podskórnie.

Sposób podawania może wpływać na działanie morfiny i czas, w którym pojawią się pierwsze efekty. Ta kwestia również ustalana jest przez lekarza. Może się różnić w zależności od rodzaju bólu, towarzyszącej choroby, a nawet od tolerancji opiatów. Zdecydowanie najszybsze działanie zauważa się przy dożylnym stosowaniu morfiny. Wówczas pierwsze efekty można odczuć nawet po kilku minutach. 

W szczególnych przypadkach lekarz może zalecić przyjmowanie morfiny dwa razy w ciągu dnia, a nawet częściej. Wówczas dzieli się lek na mniejsze dawki, które przynoszą pacjentowi ukojenie. 

Leki opioidowe - lista opioidów stosowanych w leczeniu silnego bólu

Lista leków opioidowych:

• morfina, 
• buprenorfina, 
• hydrokodon,
• metadon, 
• kodeina, 
• tramadol,
• oksykodon,
• hydromorfon, 
• fentanyl, 
• meperydyna. 

Wśród leków tych wymienia się zarówno mocniejsze środki, jak i te słabsze. Do łagodniejszych związków zalicza się kodeinę, dihydrokodeinę, czy też tramadol. Z kolei najsilniejsze środki to właśnie morfina, metadon, oksykodon, fentanyl, a także oksykodon połączony z naloksonem.

„Legalne narkotyki”, czyli działanie opioidowych leków przeciwbólowych w terapiach bólu przewlekłego

Czy morfina jest legalna? Tak. Niektóre leki z morfiną są dostępne w aptekach i nie wymagają recepty, jednak zawierają tak naprawdę znikome ilości tego związku. Większość środków wymaga recepty od lekarza. To samo dotyczy innych leków opioidowych. 

W przypadkach bólu przewlekłego, opioidy działają na receptory opioidowe. Kiedy do nich zostaje przyłączona cząsteczka leku, dochodzi do hiperpolaryzacji – zmniejszenia pobudliwości komórek nerwowych receptora. W ten sposób stają się one mniej wrażliwe na bodźce bólowe, a w niektórych przypadkach – całkowicie tracą wrażliwość. 

Skutki uboczne wynikające ze stosowania morfiny, które świadczą o uzależnieniu

Leki opioidowe przeciwbólowe mają silny potencjał uzależniający. W przypadku morfiny, szczególnie niebezpieczne objawy to m.in.: 

• znacznie obniżone ciśnienie krwi, 
• zawroty głowy, 
• swędzenie skóry, 
• utrata przytomności, 
• słaby puls, 
• nudności, 
• wymioty, 
• problemy żołądkowo-jelitowe, 
• sinienie skóry spowodowane brakiem wystarczającej ilości tlenu we krwi, 
• opóźnienia opróżniania żołądka, 
• zaparcia, 
• zwężenie źrenic, 
• ekstremalna senność, 
• problemy z oddychaniem, 
• utrata przytomności,
• śpiączka.

Długoterminowe skutki uboczne morfiny nie są specjalnie zauważalne, jeśli pacjent trzyma się zaleceń lekarza i nie przekracza dawek. Jej długotrwałe nadużywanie może być jednak destrukcyjne dla organizmu. Uzależnienie może pojawić się stosunkowo szybko, zwłaszcza u osób podatnych na wszelkie nałogi. Silna chęć sięgnięcia po kolejną dawkę morfiny może wiązać się nie tylko z objawami psychicznymi, ale również fizycznymi. Z tego też względu nie jest często przepisywanym lekiem, a jedynie w uzasadnionych przypadkach. 

Odstawienie leków może być trudne, zwłaszcza dla osób z uzależnieniem. Zaleca się wówczas stopniowo zmniejszać dawkę, aby uniknąć lub zmniejszyć skutki odstawienia. W ten sposób organizm pacjenta przystosowuje się do braku leków.