Hemoglobina jest jednym z ważniejszych składników krwi. Badanie jej poziomu pozwala na zdiagnozowanie wielu schorzeń i chorób, również nowotworowych. Jaką rolę w organizmie pełni hemoglobina i co może oznaczać jej za niski lub zbyt wysoki poziom?
Hemoglobina – czym jest?
Hemoglobina to cząsteczka białka w krwinkach czerwonych, która przenosi tlen z płuc do tkanek organizmu oraz zwraca dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Składa się ona z czterech połączonych ze sobą cząsteczek białka, które nazywane są łańcuchami globulin. U osób dorosłych cząsteczka hemoglobiny, która jest oznaczana skrótami Hgb lub Hb, zawiera dwa łańcuchy alfa-globuliny i dwa łańcuchy beta-globuliny. Inaczej wygląda to w przypadku płodów i niemowląt, u których cząsteczka hemoglobiny składa się z dwóch łańcuchów alfa i dwóch łańcuchów gamma. Wraz ze wzrostem dziecka łańcuchy gamma zaczynają być stopniowo zastępowane przez łańcuchy beta, w efekcie tworząc strukturę hemoglobiny dorosłego.
Jaką rolę w organizmie pełni hemoglobina? Jest ona niezwykle ważnym składnikiem krwi – zapewnia właściwe natlenienie tkanek i organów, bez którego nie mogłyby one prawidłowo funkcjonować. W każdym łańcuchu globuliny znajduje się związek zwany hemem. Zawiera on żelazo, które jest niezbędne do transportu tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Hemoglobina pobiera tlen w płucach, transportuje go, a następnie uwalnia w poszczególnych tkankach organizmu. Jej zadaniem jest także transport zwrotny dwutlenku węgla, który może zostać wydalony z organizmu. Hemoglobina w dużym stopniu odpowiada też za utrzymanie kształtu czerwonych krwinek.
Normy hemoglobiny – jaki jest jej właściwy poziom w organizmie człowieka?
W przypadku osób dorosłych normy hemoglobiny wyglądają następująco:
| Osoba | Norma |
| Kobiety | 7,4-9,9 mmol/l (12-16 g/dl) |
| Mężczyźni | 8,0-11,0 mmol/l (13-18 g/dl) |
| Kobiety ciężarne | 6,9-8,8 mmol/dl (11-14 g/dl) |
Warto pamiętać, że normy mogą się różnić w zależności od płci, wieku, rasy, metody oznaczania oraz laboratorium. Wszelkie odchylenia od norm mogą świadczyć o zaburzeniach w pracy organizmu.
Badanie hemoglobiny we krwi – jak interpretować wyniki?
Poziom hemoglobiny we krwi badany jest w ramach morfologii. To podstawowe badanie diagnostyczne, podczas którego oznaczane są kolejne cząstki i składniki krwi. Badanie stężenia hemoglobiny warto wykonywać profilaktycznie – zaleca się, by wykonywać je raz na rok. Wskazaniem do przeprowadzenia badania krwi są również takie dolegliwości jak zmęczenie, osłabienie, senność, problemy z pamięcią i koncentracją czy bladość skóry. O nieprawidłowym poziomie hemoglobiny mogą świadczyć ponadto szumy uszne, zaburzenia widzenia oraz zawroty i silne bóle głowy.
Interpretacji wyników morfologii, w tym stężenia hemoglobiny, powinien dokonać lekarz. Powinna ona bowiem zostać wykonana także w odniesieniu do innych parametrów związanych z czerwonymi krwinkami, takich jak: liczba erytrocytów (RBC), hematokryt (Hct, Ht), liczba retikulocytów (RET) oraz parametry czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC). Ponadto wpływ na wynik mogą mieć też wyżej wymienione czynniki, jak płeć, wiek czy rasa pacjenta, oraz ogólny stan zdrowia czy przebyte choroby.
Niska hemoglobina – co trzeba wiedzieć?
Przyczyną niskiego poziomu hemoglobiny we krwi najczęściej jest niedokrwistość. Objawy, które mogą wskazywać na niską hemoglobinę, to:
- zmęczenie i pogorszenie koncentracji,
- złe samopoczucie,
- zawroty głowy,
- przyspieszone bicie serca,
- blady odcień skóry.
Niskie stężenie hemoglobiny może być spowodowane również przez:
- niedobór witaminy B12, kwasu foliowego i żelaza,
- choroby nerek,
- anemię sierpowatą,
- przewlekłe choroby zapalne (reumatoidalne zapalenie stawów, gruźlica),
- zaburzenia pracy szpiku kostnego.
Warto jednak mieć na uwadze, że niskie stężenie hemoglobiny jest zjawiskiem zupełnie normalnym u kobiet w ciąży.
Niski poziom hemoglobiny – jak leczyć?
Poziom hemoglobiny należy zwiększyć, gdy jego przyczyną jest zmniejszona produkcja czerwonych krwinek, zwiększone niszczenie czerwonych krwinek lub utrata krwi. Istnieje kilka zróżnicowanych sposobów na podwyższenie poziomu hemoglobiny, które są dobierane w zależności od podstawowego problemu. Najczęściej stosowane metody zwiększenia stężenia hemoglobiny to:
- przetaczanie czerwonych krwinek,
- przyjmowanie erytropoetyny, czyli hormonu stymulującego produkcję czerwonych krwinek,
- przyjmowanie suplementów diety zwalczających niedobór żelaza – na przykład w formie łatwych do przyjmowania płynów z witaminami i minerałami.
Ważnym aspektem jest także dieta, w której nie powinno zabraknąć produktów bogatych w żelazo – jajek, szpinaku, fasoli, chudego mięsa czy owoców morza. Jadłospis warto uzupełnić też o pokarmy zawierające kofaktory, w tym witaminy B6, B12 i C oraz kwas foliowy, które utrzymują prawidłowy poziom hemoglobiny. Znajdziemy je w rybach, warzywach, orzechach, zbożach, groszku i owocach cytrusowych. W diecie dobrze jest uwzględnić również krzem – pierwiastek życia i urody, na bazie którego tworzona jest hemoglobina. Chcąc natomiast samodzielnie kontrolować poziom nasycenia tlenem hemoglobiny tętniczej, możemy zaopatrzyć się w nieinwazyjne pulsoksymetr napalcowy.
Wysoka hemoglobina – co trzeba wiedzieć?
Poziom hemoglobiny przekraczający przyjęte normy może świadczyć przede wszystkim o odwodnieniu organizmu. W takim przypadku wystarczy najczęściej wypić około 2 litry niegazowanej wody, by stężenie hemoglobiny wróciło do odpowiedniego poziomu. Co ważne, podwyższoną hemoglobinę często obserwuje się u nałogowych palaczy.
Wśród innych przyczyn wysokiego poziomu hemoglobiny wymienia się:
- przewlekłe niedotlenienie, które może być wynikiem np. dłuższego przebywania na obszarach położonych wysoko nad poziomem morza;
- odwodnienia w przebiegu biegunek i wymiotów oraz nadmiernego pocenia się;
- nadkrwistości pierwotnej;
- nadkrwistości wtórnej, która może występować w przebiegu nowotworów nerek, przy wadach serca oraz przewlekłych chorobach płuc.
Hemoglobina to niezwykle ważny składnik krwi. Morfologia, w ramach której oznaczany jest poziom hemoglobiny, jest wskazana w przypadku długotrwale pogorszonego samopoczucia, infekcji czy w ramach corocznej kontroli. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie ewentualnych problemów zdrowotnych i podjęcie leczenia.
