Osobowość borderline (BPD – z ang. borderline personality disorder) charakteryzuje osobę, u której występują dolegliwości z pogranicza zaburzeń psychotycznych oraz nerwicowych. Należą do nich przede wszystkim: niestabilność nastrojów, negatywna ocena świata zewnętrznego oraz nadmierna impulsywność. Zaburzenie to nie jest zjawiskiem nowym, zostało dokładnie opisane już w XIX wieku. Uważano wówczas, że osobowość borderline znacznie częściej spotykana jest u kobiet, niż mężczyzn, jednak współczesne badania nie potwierdziły tej tezy. Częstość występowania BPD można przyjąć za stosunkowo dużą (według niektórych badaczy z tym problemem może zmagać się nawet do 3% populacji), w porównaniu ze schizofrenią, która według statystyk dotyka około 1% osób.
Czym jest zaburzenie osobowości borderline?
Spróbujmy wyjaśnić pojęcie borderline, co to dokładnie oznacza. Okazuje się, że pod tą dziwną nazwą kryje się jedno z najcięższych zaburzeń osobowości. Określane jest również jako osobowość chwiejna emocjonalnie, bpd lub osobowość z pogranicza. Polega na częstej zmianie nastrojów, poczuciu niespełnienia i pustki, zaburzeniu tożsamości, obniżeniu nastroju, braku umiejętności budowania stabilnych relacji z innymi, a w szczególności tworzenia stałych związków emocjonalnych. W głównej mierze wynika to z lęku przed odrzuceniem, porzuceniem oraz rozczarowaniem swoją osobą. Negatywne postrzeganie świata osób cierpiących na BPD znajduje pełny wyraz w ich zachowaniu, które jest nieufne, impulsywne i antyspołeczne. Osobowości borderline towarzyszą negatywne uczucia: złości, gniewu, frustracji, niepokoju, smutku, wstydu i znudzenia (samym sobą, innymi ludźmi oraz całym światem).
Jak rozpoznać borderline?
Rozpoznanie osobowości borderline opiera się głównie na analizie wyników kwestionariuszy do oceny osobowości (np. MMPI). Przeprowadzaniem tych testów zajmują się przede wszystkim specjaliści ochrony zdrowia psychicznego – psycholodzy, psychoterapeuci oraz psychiatrzy. Choroba borderline różnicowana jest m.in. ze zmianami zachowania związanymi z chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniami psychotycznymi oraz innymi zaburzeniami osobowości (np. powstałymi po nadużywaniu substancji psychoaktywnych).
Jakie są objawy charakterystyczne dla osobowości borderline?
Osoba z zaburzeniami BPD nie umie samodzielnie przezwyciężyć stresu i sytuacji kryzysowych. Zamiast działać, tonie w zniechęceniu, panice i niepokoju. Nie potrafi zmobilizować się ani zebrać myśli, by opracować plan wyjścia z sytuacji. Nie podejmuje walki, woli raczej wycofać się, czy poddać myślom samobójczym. Często reaguje gniewem na rozmaite trudne, życiowe sytuacje, doprowadza do kłótni, awantur i znieważania innych.
Cechuje ją chwiejność emocjonalna – może obdarzać te same osoby bardzo skrajnymi uczuciami, w jednej chwili mając ich za swoich ukochanych, a w drugiej uznając za najgorszych wrogów.
Borderline – objawy
Do cech charakterystycznych osobowości z pogranicza należy:
- labilność uczuciowa, polegająca na szybko zmieniających się, skrajnych nastrojach,
- wrażliwość na ocenę innych – chorych łatwo urazić, a niewinne uwagi mogą uznawać za straszne obelgi,
- bardzo silne odczuwanie emocji – złości, gniewu, wściekłości,
- zaborczość i zazdrość w związkach, która wynika ze strachu przed odrzuceniem i porzuceniem (osoby chore wolą pierwsze zerwać kontakt, niż niepokoić się, że zrobi to druga osoba),
- odczuwanie nieustannej potrzeby zapewniania o uczuciach przez partnera czy przyjaciela,
- skłonność do podejmowania różnego rodzaju ryzyka, używania substancji psychoaktywnych w celach eksperymentalnych,
- problemy z odżywianiem (na przykład anoreksja i bulimia),
- patologiczne kłamanie i konfabulacja,
- próby samobójcze, samookaleczenie się,
- skłonność do palenia za sobą wszystkich mostów.
Jakie są przyczyny borderline?
Dokładne przyczyny występowania zaburzenia osobowości borderline nie są znane. Istnieje wiele koncepcji i teorii, jednak zdania na ten temat są w środowisku naukowym i medycznym podzielone. Prawdopodobnie BPD wynika z traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa, na przykład porzucenia odrzucenia lub śmierci rodzica. Osobowość borderline może też być skutkiem błędów wychowawczych lub zaburzeń osobowości jednego czy obojga rodziców, co tłumaczyłoby lęk przed porzuceniem, niestabilność emocjonalną oraz negatywne nastawienie do świata. Niektórzy specjaliści dopatrują się nieprawidłowości natury biologicznej, ponieważ u części pacjentów z borderline poprawę przynosi stosowanie leków psychotropowych, np. środków przeciwdepresyjnych, co wskazywałoby na pewien związek z nieprawidłowym poziomem neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. Psychoterapeuci tłumaczą zaburzenia borderline powstawaniem mechanizmów obronnych, związanych z problemami, które miały miejsce we wczesnym dzieciństwie, jak na przykład:
- przemocą w rodzinie,
- częstymi kłótniami pomiędzy rodzicami,
- nadmiernymi wymaganiami stawianymi przed dzieckiem,
- wysokim krytycyzmem rodziców, surowym wychowaniem,
- doświadczeniem silnej traumy (np. wskutek gwałtu).
Jak leczyć zaburzenia osobowości borderline?
Zaburzenia osobowości borderline leczy się farmakologicznie lub za pomocą psychoterapii. W skrajnych przypadkach (np. przy podejmowaniu prób samobójczych lub kiedy występuje zagrożenie podjęcia takiej próby), pacjentów poddaje się hospitalizacji. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne (szczególnie atypowe) oraz stabilizujące nastrój. Terapia poznawczo-behawioralna polega na uzmysłowieniu pacjentowi mechanizmów sterujących jego nastrojami i zachowaniem, pokazywaniu różnych aspektów i niuansów tej samej sprawy, ponieważ osoby chore myślą głównie w dwóch kategoriach – czarne albo białe (dobre lub złe, albo-albo itd.). Uczy ich dostrzegania „drugiej strony medalu”, pokazuje inne punkty widzenia oraz szerszą skalę oceny. Pozwala także poznać metody zapanowania nad wystawianiem pochopnej, negatywnej opinii w różnych sytuacjach. Walka o zdrowie jest długotrwała i wymaga niezwykłej cierpliwości, taktu oraz opanowania ze strony terapeuty, dlatego w przypadku borderline terapię powinni przeprowadzać wyłącznie doświadczeni specjaliści.
Test na zaburzenie osobowości borderline
Przeprowadzeniem diagnozy tego typu zaburzeń zwykle zajmuje się psychiatra lub psycholog. Rozpoznanie stawia się na podstawie obserwacji pacjenta, wywiadu oraz po przeprowadzeniu analizy odpowiednich kwestionariuszy na borderline. Test diagnozujący BPD stworzył m.in. John Gunderson. Można również przeprowadzić takie badanie samemu.
Osobowość borderline – test przykładowy:
Odpowiedz na następujące pytania, aby przekonać się, czy masz objawy borderline:
- Czy odczuwasz pustkę?
- Czy masz tendencję do autoagresji?
- Czy łatwo popadasz w złość?
- Czy Twoje związki można określić jako burzliwe?
- Czy podejmowałeś kiedyś próby samobójcze?
Jeżeli odpowiedziałeś TAK na przynajmniej 3 z 5 pytań, zalecamy konsultację z psychologiem, ponieważ mogą u Ciebie występować objawy zaburzenia osobowości typu borderline.
Test oryginalny jest jednak w języku angielskim, dlatego dostępne w sieci mniej lub bardziej udane tłumaczenia nie powinny być traktowane jako narzędzie diagnostyczne.
Zobacz również https://www.wapteka.pl/blog/artykul/zapalenie-opon-mozgowych-wszystko-co-musisz-wiedziec-przyczyny-objawy-i-leczenie.
